Συνέντευξη: Θέμης Καραμουρατίδης «Το καινούριο βρίσκει το σώμα του στο ειλικρινές»!

Θέμης Καραμουρατίδης

Το καινούριο βρίσκει το σώμα του στο ειλικρινές...

Του ανήκει το πρόσημο του πρωτομάστορα σε μια καλλιτεχνική γενιά που η ανάστασή της συμπίπτει με τις πρώτες του μελωδίες. Φορτωμένος με το φως μιας ιδιότητας που φθάνει να περιβάλει την ίδια την προσωπικότητά του, ο Θέμης Καραμουρατίδης δεν υπογράφει απλά ως συνθέτης. Είναι εκείνος ο δημιουργός που με κάθε καινούριο βήμα έρχεται να επιβεβαιώσει τη θεωρία, που σε έναν κόσμο γεμάτο κανόνες, θέλει τις εξαιρέσεις να βασιλεύουν όταν βρίσκουν την αφορμή τους στην ουσία. Βαθιά συνδεδεμένος με τη ρίζα της μουσικής τέχνης, στοχεύει πάντα στην πιο μεγάλη αναμέτρηση: εκείνη που θέλει την ομορφιά νικητή, σε μια μάχη ανάμεσα στη μιζέρια και το φως, για να μπορεί να τροφοδοτείται η ανθρώπινη ψυχή. Ειλικρινής προς το συναίσθημά του και απομακρυσμένος από τον καλλιτεχνικό κομπλεξισμό που θέλει την ανάγκη να μπαίνει σε φόρμες και να κατηγοριοποιείται, πειραματίζεται με το «τώρα» του με τέτοιο τρόπο, που σχεδόν μαγικά τον οδηγεί στο κάθε επόμενο «μετά» του χτίζοντας ταυτόχρονα ένα γερό καλλιτεχνικό τοπίο, που μοιάζει με στέγη μιας εποχής. Κάπου εκεί θα τον βρεις να βάζει στην προσωπική του δισκοθήκη ακόμη ένα δίσκο με συνδημιουργό τον Οδυσσέα Ιωάννου και τίτλο «Πρώτες λέξεις» και στις 22 Δεκεμβρίου να παρουσιάζει στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το «Plan B», μια αυτοβιογραφική μουσική παράσταση με κεντρικό πρόσωπο τον ίδιο.

M.C: Θέμης Καραμουρατίδης: συνθέτης. Ο άνθρωπος και η ιδιότητα είναι «βίοι» παράλληλοι ή ταυτόσημοι;

Θ.Κ: Οι δρόμοι αυτοί ταυτίζονται και οφείλουν να βρίσκονται σε αυτή τη σχέση, εάν σέβεσαι αυτό που κάνεις. «Μένω» στην ιδιότητα του συνθέτη σε οποιαδήποτε στιγμή μου, ακόμη κι όταν τραγουδάω ή γράφω στίχους. Δεν «μπαινοβγαίνω» προς και από αυτήν ανάλογα με τις συνθήκες. Προσωπικά, μόνο υπό το πρίσμα αυτής της λογικής μπορώ να θεωρήσω σοβαρή -και όχι εκ παραδρομής- την ενασχόληση κάποιου με το αντικείμενό του, οποιοδήποτε κι αν είναι αυτό.

M.C: Παρόλα αυτά, για ένα δημιουργό, αυτή ακριβώς η ιδιότητά του είναι που του επιτρέπει, εκτός από τη δική του ζωή, να «κλέβει» και από τη ζωή που τον περιτριγυρίζει. Είναι αυτόφωτο ή κρυφά ετερόφωτο πλάσμα;

Θ.Κ: Ο δημιουργός είναι ένας άνθρωπος που έχει την ικανότητα να μετουσιώνει τις αναφορές σε δημιουργία, είτε ανήκουν σε εκείνον είτε σε άλλους. Η βάση μπορεί να είναι οτιδήποτε του δώσει το ερέθισμα, από το συναίσθημα του διπλανού του, μέχρι αυτό που νιώθει πως γεννιέται στα πλαίσια μιας παράστασης ή μιας ταινίας. Αναπαράγει συναισθήματα, λοιπόν, μέσα στα οποία μπορεί να ανήκει και το δικό του.

M.C: Ως εκ τούτου, κάθε καλλιτεχνικό έργο είναι μια καινούρια ζωή, ένας «κόσμος», που στις ιδανικότερες συνθήκες αφήνει τα παράθυρά του ανοιχτά ενισχύοντας και την ενεργητικότητα του δέκτη. Αυτός ο «κόσμος», πόσο πολύ ή λίγο απέχει από τον κίνδυνο να πέσει στην παγίδα της αυτοαναφορικότητας και να μετατραπεί σε μικρόκοσμο;

Θ.Κ: Πολλές φορές αναρωτιέμαι εάν είναι απαραίτητο ο καλλιτέχνης να χτίζει αυτόν τον κόσμο για να θεωρηθεί καλλιτέχνης ή για να εκφραστεί μέσα από αυτό που κάνει. Δεν είμαι σίγουρος για την απάντηση... Ωστόσο, ο αυτισμός είναι μια ιδιότητα που δε θέλω να αποκτήσω, τουλάχιστον όχι εάν δεν το επιλέξω. Εάν είναι συνειδητή η απόφαση να κινείσαι μέσω αυτού του δρόμου στην τέχνη, τότε είναι σεβαστή. Εάν όμως ζεις με την ψευδαίσθηση πως αφήνεις τους ανθρώπους να μπουν στον κόσμο σου, ενώ εσύ ο ίδιος με τον τρόπο σου τους αποκλείεις, τότε εκεί ξεκινά το πρόβλημα...

M.C: Ένας δημιουργός έχει το χάρισμα να προκαλεί από συναίσθημα και πνευματική εγρήγορση μέχρι εντυπωσιασμό. Προσωπικά, πώς μεταφράζεις καλλιτεχνικά το ρήμα «προκαλώ»;

Θ.Κ: Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη απαίτηση από αυτό. Χαίρομαι πολύ στη σκέψη πως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, ακούγοντας τα τραγούδια μου, αισθάνονται αυτό που αισθανόμουν κι εγώ, όταν έβαζα τα ακουστικά του Walkman στα αυτιά και άκουγα τους αγαπημένους μου δίσκους στο τέρμα. Αυτή την αίσθηση πως δε χόρταινα την ένταση, που με έκανε να θέλω να «σκίσω» τα αυτιά μου για να μπουν μέσα οι μελωδίες. Η ιδέα, λοιπόν, πως υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν αυτά τα γεμάτα τρία λεπτά ενός τραγουδιού, μου αρκεί για να με κάνει πολύ ευτυχισμένο.

M.C: Όταν ό, τι κάνεις βρίσκει ουσιαστική αποδοχή, τότε αυτό ονομάζεται επιτυχία. Κατά πόσο απέχει αυτός ο γενικευμένος ορισμός από την προσωπική σου νοηματοδότηση;

Θ.Κ: Επιτυχία είναι η αίσθηση της πληρότητας που σου προσφέρει αυτό που δημιουργείς, είτε βρίσκει αντίκρισμα σε έναν είτε σε πολλούς περισσότερους. Είναι εκείνη η στιγμή που εντοπίζεται ένα κοινό σημείο από το οποίο παράγεται η επικοινωνία. Νοηματοδοτώντας το με αυτόν τον τρόπο, μπορώ να πω πως αισθάνομαι ότι βρίσκομαι σε έναν καλό δρόμο. Δεν έχει να κάνει με τις πωλήσεις, τις ραδιοφωνικές αναμεταδόσεις ή τις χρηματικές απολαβές, αλλά με αυτή την ηρεμία που αισθάνεσαι το βράδυ, ως αποτέλεσμα της προσωπικής ευτυχίας που σου προκαλεί το έργο σου.

M.C: Θα ήταν ακραίο εάν μιλούσαμε για το ρατσισμό της επιτυχίας;

Θ.Κ: Αυτή η έννοια υφίσταται και είναι μέρος μιας συνολικής στάσης απέναντι στα πράγματα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε αποκτήσει την τάση να γινόμαστε μικρόψυχοι, να αντιμετωπίζουμε με μιζέρια το διπλανό μας και αυτό που έχει να μας προτείνει. Για παράδειγμα, ακούμε έναν καινούριο καλλιτέχνη, έναν δίσκο, βλέπουμε μια ταινία και επικεντρωνόμαστε στον εντοπισμό του αρνητικού στοιχείου, το οποίο στη συνέχεια αναμεταδίδουμε, το υπερπροβάλλουμε, πείθουμε για την ύπαρξή του κι έτσι αυτό με τη σειρά του φθάνει στο σημείο να γίνεται αλήθεια. Έχει να κάνει με μια γενικότερη στάση ζωής που έχουμε υιοθετήσει, η οποία, αν και σαφώς μας δηλητηριάζει, δεν παύει να μας προσφέρει και μια κρυφή ηδονή.

M.C: Ακολουθώντας χρονολογικά την καλλιτεχνική σου γραμμή, αυτή μοιάζει με μια πορεία προς την ωρίμανση. Μέσα σου πώς έχει γράψει αυτή η γραμμή και σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα;

Θ.Κ: Είναι μεγάλη η χαρά και η ικανοποίηση που έχει μείνει μέσα μου ως απόσταγμα του μέχρι τώρα δρόμου. Μέσω της μουσικής έχω οδηγηθεί σε μια διαφορετική συνειδητοποίηση και αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος. Έχω πάθει το ανάποδο του «παίρνουν τα μυαλά μου αέρα» κι αυτό γιατί όσο περισσότερο αναγνωρίζεται η δουλειά μου, τόσο καλύτερα πατάω στα πόδια μου και αντιλαμβάνομαι τη ματαιότητα των πάντων. Τι νόημα έχει να θέλεις να κατακτήσεις τον κόσμο, αφού είναι φύσει ακατόρθωτο...; Φθάνοντας σήμερα πια, επιδιώκω να φτιάχνω καλύτερα πράγματα, τα οποία έχουν κάτι να πουν και να προσθέσουν σε αυτό που έχω ήδη κάνει. Ελέγχω με μεγαλύτερη συνειδητότητα αυτό το αντικείμενό μου, ενώ ταυτόχρονα αισθάνομαι είναι τόσο απέραντο το τοπίο των επιθυμιών μου, που ίσως δε θα προλάβω να τις ολοκληρώσω ποτέ. Όμως, το πιο σημαντικό για μένα είναι πως, αν και έχω αποκτήσει μεγαλύτερη σιγουριά στον τρόπο που κινούμαι, δεν έχω χάσει την διάθεσή μου, την αγωνία και τον τρόπο που δουλεύω πάνω στο κάθε τραγούδι.

M.C: Στον καινούριο δίσκο με συνδημιουργό τον Οδυσσέα Ιωάννου και ερμηνευτές το Σωκράτη Μάλαμα και τη Νατάσσα Μποφίλιου, «Πρώτες λέξεις», υπάρχει η πρόθεση για μια δουλειά δημιουργών, στην οποία οι ερμηνευτές ακολουθούν. Τι σημαίνει «δίσκος δημιουργών» και πώς η πρόθεση γίνεται αποτέλεσμα;

Θ.Κ: Σε ένα καθαρά πρακτικό επίπεδο, ως δίσκος δημιουργών θα μπορούσε να νοηθεί μια δουλειά που έχει ως επίκεντρο την επιθυμία των δημιουργών και όχι τον σκοπό της ανάδειξης του ερμηνευτή. Ωστόσο, όλα αυτά είναι ορισμοί και ταμπέλες, οι οποίες δε βρίσκουν πάτημα στην ουσία του πράγματος. Στη δική μας περίπτωση, οι «Πρώτες λέξεις» έχουν αυτή την υφή γιατί η ιδέα της δημιουργίας γεννήθηκε από τον Οδυσσέα και εμένα με αφορμή την επιθυμία μας για υλοποίηση ενός κύκλου τραγουδιών. Ξεκινώντας να δουλεύουμε πάνω σε αυτόν τον άξονα, δεν γνωρίζαμε ούτε εμείς τον ερμηνευτή. Καθώς προχωρούσαμε στη γέννησή του, προέκυψε η ανάγκη εύρεσης ενός άντρα και μιας γυναίκας και στη συνέχεια ανακαλύψαμε πως αυτοί οι δύο θέλουμε να είναι ο Σωκράτης και η Νατάσσα. Υπό αυτή την έννοια είναι ένας δίσκος δημιουργών. Ωστόσο, όλοι οι δίσκοι οφείλουν να έχουν τη συνοχή και τον κεντρικό άξονα αυτού που ονομάζουμε «δίσκος δημιουργών». Η στιβαρή ύπαρξη του δημιουργικού στίγματος, ακόμη κι αν ο δίσκος ταυτίζεται με τον ερμηνευτή, είναι απαραίτητο στοιχείο της ουσίας του.

M.C: Συνθετικά ποιο ήταν το μεγάλο «στοίχημα»;

Θ.Κ: Πρόκειται για το ίδιο στοίχημα με το οποίο αναμετριέμαι σε κάθε τι το καινούριο, τη δημιουργία ενός δίσκου που θα έχει να προτείνει κάτι διαφορετικό, κάτι που μπορεί να μεταφέρει το καλλιτεχνικό μου «εγώ» ένα βήμα παραπέρα.

M.C: Πρόκειται για ένα δίσκο που έχει τον λαϊκό τρόπο ως σημείο αναφοράς. Τι είναι εκείνο που κάνει τη συνθετική του πλευρά να φέρνει αυτό το είδος στο σύγχρονο τοπίο;

Θ.Κ: Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν το κυνήγι της πρωτοτυπίας δε γίνεται αυτοσκοπός. Για να βρει έδαφος το καινούριο ή αυτό που ονομάζουμε «πρόταση», πρέπει να προκύψει φυσικά. Ένα «κλειδί», λοιπόν, είναι να υπηρετείς μόνο το σκοπό του όμορφου τραγουδιού. Στο συγκεκριμένο δίσκο επιθυμώ να προτείνω δικές μου εκδοχές πάνω σε αυτούς τους ρυθμούς, όχι κάτι επιτηδευμένα εξεζητημένο. Κινούμενος με αυτή τη λογική, δε μπαίνω σε διαδικασίες αποδόμησης, δεν τα τινάζω όλα στον αέρα. Τα φέρνω εκεί που θέλω και δηλώνω την προσωπική μου άποψη πάνω στο λαϊκό τραγούδι, χωρίς να φέρνω την αναγέννησή του. Άλλωστε, ψάχνοντας το καινούριο, ανακαλύπτουμε πως αυτό βρίσκει το σώμα του στο ειλικρινές.

M.C: Οι τέσσερις συντελεστές του δίσκου είστε άνθρωποι, οι οποίοι, αν και έχετε κοινό πήχη ποιότητας και κοινή πηγή παιδείας, μέχρι τη στιγμή της ένωσής σας, χρησιμοποιούσατε αυτά τα εφόδια με διαφορετικούς τρόπους ο καθένας. Ποια είναι η δύναμη αυτής της ιδιαίτερης ένωσης, λοιπόν;

Θ.Κ: Η δύναμή της εντοπίζεται σε έναν τρομερά κοινό άξονας, ο οποίος ενώνει ανθρώπους, που ενδιαφέρονται για αυτό που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται ως καλό τραγούδι, που αγαπούν αυτό που κάνουν και μπορούν να αγαπήσουν και αυτό που κάνει ο διπλανός τους. Δυστυχώς αυτό δεν είναι τόσο συχνό. Υπάρχουν άνθρωποι που πέρα από εκείνο που οι ίδιοι ορίζουν ως ωραίο, δε μπορούν να αντιληφθούν άλλα πράγματα και να ενταχθούν στην ομορφιά τους. Για μένα είναι ύψιστη δυστυχία να μην αναγνωρίζεις την ομορφιά επειδή αυτή δε συνάδει με τις αναφορές σου. Εγκλωβίζεσαι και δημιουργείς έναν κυκεώνα μέσα στον οποίο χάνεσαι και αυτό με τη σειρά του γεννάει τη μιζέρια και αυτή τη λογική του καλλιτεχνικού φρουρίου ή της φυλής, που αναδύει έναν κομπλεξισμό σε όλα τα επίπεδα. Η σχέση που ορίζει εμάς τους τέσσερις βασίζεται στη φιλοσοφία που σε θέλει να έχεις ανοιχτές κεραίες σε πράγματα που δεν είναι «εσύ» κι όμως είναι ωραία!

M.C: Αδυναμία έχει;

Θ.Κ: Η αδυναμία του βρίσκεται στον αντίποδα της δύναμής του και όχι στο ίδιο το δημιούργημα. Πρόκειται για εκείνες τις «φυλές» οι οποίες, αδύναμες να ανοίξουν τις κεραίες τους, μένουν «ταγμένες» στο Σωκράτη Μάλαμα ή τη Νατάσσα Μποφίλιου και βρίσκουν παράταιρο οτιδήποτε καινούρια πέραν αυτού που έχουν συνηθίσει, επομένως και την ίδια την ένωση.

M.C: Στις 22 Δεκεμβρίου θα βρεθείς στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, παρουσιάζοντας το Plan B, ένα πρόγραμμα στο οποίο εκτός από το ρόλο του συνθέτη και του μουσικού, θα έχεις και αυτόν του ερμηνευτή...

Θ.Κ: Αυτή η παράσταση μοιάζει με «βιογραφικό», που δείχνει από πού προέρχομαι, ποιος είμαι και προς τα πού κινούμαι. Πρόκειται για τη σκιαγράφηση του μουσικού πορτραίτου μου, που περιλαμβάνει δικά μου τραγούδια ιδωμένα με μια διαφορετική ματιά, κάποια ορχηστρικά θέματα που έχω γράψει για το θέατρο και επιλεγμένες διασκευές κομματιών που έχουν αποτελέσει τις επιρροές μου. Φυσικά μαζί μου θα είναι τέσσερις υπέροχοι μουσικοί, οι Δημήτρης Κουζής και Θοδωρής Μουζακίτης στο βιολί, η Ελευθερία Τόγια στη βιόλα και ο Άρης Ζέρβας στο τσέλο.

M.C: «Plan b», που σημαίνει...;

Θ.Κ: Η συγκεκριμένη φράση δηλώνει την ύπαρξη ενός εναλλακτικού σχεδίου. Αυτό ακριβώς είναι και το δικό μου «Plan b», μια εναλλακτική συνέχεια του «Έχω ένα σχέδιο», της πρώτης μου μουσικής παράσταση που είχε γίνει πριν τέσσερα χρόνια. Ένα δεύτερο μουσικό πορτραίτο, λοιπόν, που έχει τα ίδια υλικά με το πρώτο, δοσμένα μέσα από μια διαφορετική ματιά. Αυτή τη φορά γίνεται πιο εσωτερικό, πιο «κλειστό», πιο προσωπικό...

M.C: Ο δημιουργός φθάνει στον καλλιτεχνικό οργασμό όταν ολοκληρωθεί η γέννηση του έργου του. Ποια περαιτέρω ανάγκη κάνει τον ίδιο άνθρωπο να θέλει να τραγουδήσει ο ίδιος τα κομμάτια του;

Θ.Κ: Είναι πολύ απλό, μου αρέσει να τραγουδάω! Μάλιστα, θεωρώ ότι τραγουδάω αρκετά καλά, χωρίς να πιστεύω πως αυτό γίνεται μέσα από την ασφάλεια της ιδιότητας του συνθέτη. Δε φιλοδοξώ να κάνω καριέρα τραγουδιστή, γιατί δε βρίσκω εκεί την κλίση μου, αλλά η ευχαρίστηση που μου δίνεται όταν το κάνω και υπό τις περιστάσεις και τις συνθήκες που γίνεται, με ευχαριστεί πραγματικά!

M.C: Θυμάμαι τη Δήμητρα Γαλάνη στη σκηνή της Τεχνοπόλης να σε προλογίζει πριν τραγουδήσεις στη συναυλία της, λέγοντας πως πάντα τα τραγούδια ηχούν διαφορετικά από το στόμα των δημιουργών τους. Ποια είναι η διαφορά στη σύνδεση του δημιουργού με το τραγούδι από ό, τι αυτή του ερμηνευτή, που προκαλεί τη διαφορετική υφή;

Θ.Κ: Ανέφερες το όνομα της Δήμητρας Γαλάνη... Πρέπει να πω πως αυτή είναι ο «ηθικός αυτουργός» του Plan B! Κάποια στιγμή, ακούγοντάς με να τραγουδάω, μου πρότεινε να ξεκινήσω μια σειρά προσωπικών μουσικών παραστάσεων κι έτσι μπήκε ο σπόρος! Όσον αφορά σε αυτή τη διαφορά μεταξύ δημιουργού και ερμηνευτή προκύπτει από τη διαφορά της σχέσης τους με το ίδιο το τραγούδι. Ο δημιουργός είναι ο πρώτος που το άκουσε, ο πρώτος που το τραγούδησε και πάνω στη δική του ερμηνεία πάτησε ο ερμηνευτής. Σε αυτόν ανήκει η στιγμή της παρθενογένεσης. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι είναι καλύτερος από τον τραγουδιστή, αλλά το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό γιατί η ερμηνεία του κάνει μια πορεία προς τα πίσω. Πηγαίνει στην πρώτη στιγμή της ύπαρξης του, τότε που δεν είχε γίνει γνωστό, δεν είχε αγαπηθεί. Επιστρέφει στη ρίζα του και αυτή η επιστροφή είναι που δίνει ένα πολύ γήινο χρώμα στην ερμηνεία του!