Άνθρωποι – σέλφι. Άνθρωποι – high tech με likes, tags και κίτρινα μουτράκια. Άνθρωποι του μποτέ και του τρέντι, του life coaching, με υγεία, ευεξία, γκότζι μπέρι και τζοτζόμπα. Άνθρωποι, που μπερδεύουν την ευτυχία με την ευδαιμονία και μοστράρονται στις οθόνες επί των οθονών (των ipod και) της σκηνής του Θεάτρου Κιβωτός από την πρώτη στιγμή, αποτελούν την πρόγνωση της οξείας ρινοκερίτιδας που μας επιφυλάσσει η σύγχρονη εποχή.
Τι είναι η ρινοκερίτιδα; Είναι η χιουμοριστικά καυστική, υπέρλαμπρη τιμή που μας έκανε ο Ευγένιος Ιονέσκο το 1959, να μεταμορφώσει μέσα σε λίγες μόνο σελίδες ένα μάτσο καλοφροντισμένα ανθρωπάρια σε «ένα πολύ μεγάλο παχύδερμο, ένα θηρίο αρκετά μοχθηρό». Αυτό το κατά τ’ άλλα γλυκύτατο θηλαστικό έγινε από τότε στον κύκλο του παραλόγου σήμα κατατεθέν μιας κοινωνίας της κατάπτωσης, της αποκρουστικής μισανθρωπίας, της πασέ αλληλεγγύης, της «ηθικόφρονης» (!) ελίτ. Του «ουμανισμού που ξόφλησε». Χάριν αισιοδοξίας, ανάμεσά τους βρίσκεται ο Μπερανζέ, ένας εσωστρεφής και κάπως αμόρφωτος αντι-ήρωας, που αρνείται να φορέσει την εξομοιωμένη αλλαγή ή, με σύγχρονους όρους, να τουιτάρει το Είναι του (ή και το ανάποδο).
Εξήντα χρόνια μετά ο Γιάννης Κακλέας παίρνει στα χέρια του το έργο και, με σεβασμό και υπευθυνότητα όπως φαίνεται (προς τον συγγραφέα, τον εαυτό και την κοινωνία του) παρατηρεί, ενσωματώνει και αποδίδει εξαιρετικά εύστοχα τους δικούς μας ρινόκερους σε αυτό, μετατρέποντάς το σε κάτι άλλο. Ωστόσο μοιάζει να μην επαναπαύεται ούτε εκεί, αφού φροντίζει να οπτικοποιήσει τον ευφυέστατο παραλογισμό επί σκηνής. Αξιοποιώντας το ευρηματικό, κάπως καφκικό και αεικίνητο σκηνικό που συνέθεσε με τον Γιάννη Μπιρμπίλη, καταφέρνει να κατασκευάσει εικόνες όλο και πιο δυστοπικές, με τους ήρωες να προσπαθούν ολοένα και περισσότερο να βαδίσουν στα δυο πόδια, να σηκωθούν όταν πέφτουν, να αγχώνονται ή να γελάνε με την παραφροσύνη της κίνησής τους, ακόμα και να την αγνοούν. Έχοντας σε όλο αυτό ως σημαντική σύμμαχο τη μελετημένη κινησιολογία της Αγγελικής Τρομπούκη, η φαινομενική παραφροσύνη δεν ξεχνάει ούτε στιγμή τη αρμονία μεταξύ των αντιθέσεων κίνησης και στάσης, δράσης και απραξίας, φωτός και σκιάς, ενώ τα δίπολα αυτά έρχεται να ενισχύσει η ενδυματολογική υπερβολή της Μαρίας Καραπούλιου που μεταμορφώνει αρκετούς ήρωες σχεδόν σε καρικατούρες, έναντι της λιτότητας του αντι-ήρωα.
Οι ερμηνευτές στο σύνολό τους υποστηρίζουν και ενισχύουν τη δραματουργία και τη σκηνοθετική δομή. Αξιόλογοι ερμηνευτές, διαρκώς ανερχόμενοι και έμπειροι -με τον Στέλιο Ιακωβίδη να διακρίνεται στον ρόλο του Ζαν, αν και όσο μου επιτρέπεται από τους υπόλοιπους ερμηνευτές- εναλλάσσουν ρυθμούς, ορμές, ταχύτητες κίνησης και λόγου με χιούμορ, μελωδικότητα και ένταση. Ισορροπούν με ιδιαίτερη ευκολία και αξιοπρέπεια πάνω σε ολισθηρές συνθήκες και μεταμορφώνονται διαρκώς. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Φυσικά και αναμενόμενα, αν, όσες, όποιες κι αν θα μπορούσαν να είναι οι σκηνικές αδυναμίες, διαλύονται σχεδόν αυτόματα όταν εμφανίζεται ο Άρης Σερβετάλης – και πάλι αν μου επιτρέπεται η διάκριση. Η ανατριχιαστική υποκριτική ιδιομορφία, αυτή που σε «ρουφάει» στη συνθήκη, που σε κάνει να απορείς αν ερμηνεύει ή αν είναι, αν εκείνος περπατάει τόσο απλά και στιβαρά σε κεκλιμένο επίπεδο ή αν εσύ κάτι κοιτάς στραβά, να ξεχνάς ότι πεινάς, ότι πονάς ή αν πιάστηκες, είναι κατά προσωπική άποψη τόσο δεδομένη που (με μια υπερβολή και επηρεασμένη από τον παραλογισμό του έργου) ίσως μόνο μια σκηνική αποτυχία του να παρουσίαζε πλέον έκπληξη!
Συνοπτικά η εμπειρία της παράστασης αποτελεί προσωπικά αυτό που καλείται τέχνη ουσιαστική. Όχι μόνο λόγω της σύμπνοιας των συντελεστών που απέδωσαν με τρόπο εξαιρετικό την περιγραφόμενη κοινωνία. Ούτε μόνο λόγο του αξιοπρεπούς τρόπου με τον οποίο επιλέχθηκε και αντιμετωπίστηκε ένα επιφανέστατο μέσα στη λιτότητά του έργο της θεατρικής διανόησης. Αλλά περισσότερο επειδή επιτελεί καθήκον κοινωνικοπολιτικό, όπως αρμόζει στην έννοια της Τέχνης. Υπενθυμίζει (και προειδοποιεί ίσως;) ότι ο κομφορμισμός μοιάζει ανάγκη σχεδόν αρχέγονη, αφού τουλάχιστον από την μεταπολεμική κοινωνία του Ιονέσκο μέχρι τη δική μας, δεν φαίνεται να έχει αλλάξει κάτι παραπάνω από τους τρόπους εκδήλωσής του. Γεγονός κάπως ανησυχητικό τουλάχιστον. Ειδικά αν μετά το πέρας της παράστασης, νιώθεις αμέσως την ανάγκη να εμφανίζεσαι «Προβληματισμένος – κίτρινη φατσούλα- στην τοποθεσία Πειραιώς 115». Και κάπως έτσι το θέατρο του παραλόγου συνεχίζεται εκεί έξω.
Πληροφορίες:
«Ρινόκερος» του Ευγένιου Ιονέσκο
σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Θέατρο Κιβωτός
Από 5 Οκτωβρίου έως 15 Δεκεμβρίου 2019
Τετάρτη: 20:00
Πέμπτη, Παρασκευή: 21:00
Σάββατο: 18:00 και 21:00
Κυριακή: 20:00
