Φεστιβάλ Δήμου Αμαρουσίου
Η πόκα και τα τραγούδια, η ζωή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου από την Νένα Μεντή
«Εδώ ήπιε ο Σωκράτης το κώνειο
Εδώ έπαιξε χαρτιά η κύρια ευτυχία και τα έχασε…
Εδώ είναι όλα.
Μικρές χαρές και μεγάλες λύπες..»
Εξιστορώντας χαρές και λύπες, μεγάλες και μικρές, η Νένα Μεντή ως Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου μας καλωσόρισε την Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου στον Χώρο Πολιτιστικών Εκδηλώσεων Αμαλίειου στο Μαρούσι, έναν χώρο που σίγουρα δεν εντυπωσιάζει, ωστόσο, ένα σπουδαίο έργο μπορεί να κάνει το κοινό να ξεχάσει που βρίσκεται. Ως τέτοιο μπορεί να χαρακτηριστεί αναμφίβολα και ο αυτοβιογραφικός μονόλογος «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου» που άντλησε το πλούσιο αφηγηματικό υλικό του από το βιβλίο της Ρέας Μανέλη, «Η γιαγιά μου η Ευτυχία» των εκδόσεων Άγκυρα. Η ηθοποιός μεταφέρει άψογα την δύναμη και την έντονη παραστατικότητα των γεγονότων της προσωπικής μαρτυρίας από το χαρτί στο σανίδι.
Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου (Νένα Μεντή) φωνάζει, εκλιπαρεί, γελάει δυνατά και άλλοτε κλαίει με λυγμούς και σωριάζεται επί σκηνής, καθώς συνδιαλέγεται φανταστικά με τα επτά βασικά πρόσωπα που την σημάδεψαν και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή της σαν στιχουργού και σαν γυναίκας μέσα στον εκρηκτικό της μονόλογο. Η αρχή στους φανταστικούς αυτούς διαλόγους έγινε με τη μητέρα της, Μαριόγκα, που μαζί της και με τις κόρες της, Μαίρη και Καίτη, ταξίδεψαν με το τρένο από το Αϊδίνι βόρεια, νομίζοντας ότι φθάνουν στην Σμύρνη. Η Μικρά Ασία, μια «χαμένη πατρίδα», όπως την αποκαλούσε η Ευτυχία, και ο ξεριζωμός του ’22 την τραυμάτισε βαθιά.
Η Μεντή μετέτρεψε με την μοναδική της ερμηνεία την σκηνή στο λιμάνι του Τσεσμέ, δημιουργώντας μία σκηνή χωρίς κουράγιο και αξιοπρέπεια, με ποδοπάτημα, κραυγές, λυγμούς και στο τέλος μία ξαφνική σιωπή. «Μην κοιτάς πίσω, μάνα, τώρα μόνο μπροστά στο άγνωστο, το γνωστό δεν το βαστάει ο νους μας..» .. «Φεύγουμε. Μα που πηγαίνουμε…». Το κοινό βαθιά συγκινημένο δεν έπαψε να χειροκροτεί.
Η Παπαγιαννοπούλου, ήταν μία γυναίκα που αγαπούσε την ζωή. Δεν την πτοούσαν οι αντιξοότητες και οι κακουχίες. «Εγώ έζησα αιχμάλωτη, δεν θα ζούσα ‘λεύτερη;», μ’ αυτά τα λόγια η στιχουργός έκανε το νέο της ξεκίνημα στην Αθήνα. Η πρωταγωνίστρια με νοσταλγία και πικρία άλλοτε, περιγράφει την πορεία της από το σπίτι στο Αϊδίνι και τον ξεριζωμό του ’22, στο Μεταξουργείο με την όμορφη αυλή με την πασχαλιά και τον πόλεμο του ’40. «Αγκαλιά ο ένας στον άλλον» με τον πρώτο της σύζυγο τον Γιώργο Νικολαΐδη, την οικογένεια και τις γάτες της.
Το ταλέντο της Μεντή παρουσιάζεται άπλετο μέσα από την ανάγκη του ρόλου για την άμεση εναλλαγή από την χαρά στην λύπη και το αντίστροφο. Από τις κακουχίες της κατοχής περνάει με απαγγέλλοντας έναν στίχο της Παπαγιαννοπούλου «Μα κανένας δε μου φταίει για το χάλι μου, σπάσιμο θέλει το κεφάλι μου» σε ένα αστείο περιστατικό της καθημερινότητας με τον αστυνομικό Νικολαΐδη, όταν εκείνος ξεσπάει μαθαίνοντας ότι η Ευτυχία είχε παίξει την στολή του στα χαρτιά, και μαζεύει τα πράγματά του σε μία βαλίτσα φωνάζοντας, ενώ εκείνη από το πατάρι ατάραχη απευθύνεται στην κόρη της Μαίρη ρωτώντας την μήπως γνωρίζει κάποια «πολιτεία της Αμερικής με 10 γράμματα». Το κοινό ξεσπάει αμέσως σε γέλια και χειροκροτήματα.
Στο έργο αποκαλύπτεται μία σχεδόν άγνωστη πτυχή της Παπαγιαννοπούλου, η αγάπη της για το θέατρο. Εκεί έγινε και η γνωριμία της με την μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη «μια Κύρια με ταλέντο.. μόνο μην σε πιάσει στο στόμα της», όπως είπε η ίδια η Ευτυχία. Το θέατρο της άνοιξε νέους δρόμους, την σύστησε στις δύο μεγάλες της αγάπες, τον δεύτερο σύζυγό της Γιώργο Παπαγιαννόπουλο, «δάσκαλο στο θέατρο και στον έρωτα», και την πόκα. Το θέατρο την πλήγωσε «ξεπουλώντας» την, όπως μονολόγησε, γι’ αυτό και το παράτησε.
Ο έρωτας και η πόκα ήταν τα πάθη της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. «Πίστεψα, όμως, στον έρωτα πολύ στη ζωή μου. Έλεγα αυτό είναι το παν», είναι τα λόγια του μονολόγου της Νένας Μεντή. «Αν δεν αγαπήσεις δεν γραφείς. Αν δεν δακρύσεις δεν γραφείς», είπε με ένα τσιγάρο στο χέρι της η Ευτυχία, κι έτσι γεννήθηκε μια σπουδαία στιχουργός.
Η απώλεια έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο στην ζωή και το έργο της. Μία εκτενής συνομιλία με την μάνα της με κατάληξη τον αποχαιρετισμό τους ένα πρωινό του Μάρτη του ’60 ήταν η αιτία για την συγγραφή του τραγουδιού της Πάρε το δάκρυ μου που τραγουδήθηκε από τον Μανώλη Χιώτη και την Μαίρη Λίντα. Λίγα χρόνια αργότερα, στις 6 Μαρτίου, ίδια μέρα και μήνα έχασε τον αγαπημένο της Γιώργη και έγραψε το Αντιλαλούνε τα βουνά τραγουδισμένο από τον Στέλιο Καζαντζίδη, όπως και το διάσημο Δυο πόρτες έχει η ζωή, που γράφτηκε στην πιο τραγική για την Ευτυχία στιγμή, τον χαμό της αγαπημένης της κόρης Μαίρης. Η στιγμή αυτή αποτέλεσε και την κορύφωση του έργου, όπου αποχαιρετά την Μαίρη με κραυγές και λυγμούς, με την συγκλονιστική ερμηνεία της Νένας Μεντή να δακρύζει επί σκηνής βιώνοντας και η ίδια την απώλεια.
Μετά από αυτά τα συνταρακτικά γεγονότα, η Ευτυχία έμεινε πια μόνη με την εγγονή της, Ρέα. Όταν η Ρέα πικραμένη από το θέατρο, έτρεξε στην γιαγιά της Ευτυχία, εκείνη της έγραψε το τραγούδι Γυάλινος Κόσμος για να την παρηγορήσει. Η Παπαγιαννοπούλου αφιερώθηκε πλέον στα πάθη της, την πόκα και τα τραγούδια. Τι κι αν ξεπουλούσε όσο-όσο τις δημιουργίες της για πενταροδεκάρες, αυτό που την ένοιαζε ήταν να διατηρεί τα πάθη της θερμά. Πάθη, που συγκίνησαν το κοινό και έκαναν όλους να αναρωτιούνται αν τελικά η σπουδαία αυτή τραγουδοποιός γνώριζε την αξία του ταλέντου και του έργου της.
Ο Τσιτσάνης, ο Χιώτης, ο Καλδάρας, ο Καζαντζίδης και ο Κατράκης ήταν μερικοί από τους πιο διάσημους συνθέτες που μελωποίησαν τραγούδα της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Για μια γυναίκα χάθηκα, Πετραδάκι – πετραδάκι, Αητός χωρίς φτερά, Με ένα όνειρο τρελό, Μου σπάσανε τον μπαγλαμά ήταν μερικά από τα τραγούδια που συνόδευσαν την Νένα Μεντή στον εξαιρετικό μονόλογό της ως Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, που αποδείχθηκε και η ίδια μία γυναίκα «Αλάνι και διαλεχτό παιδί», όπως ακριβώς ομολογεί και η Ευτυχία στο τραγούδι της Είμαστε Αλάνια. Ιδανικός μάλλον όρος για να περιγράψει μία γυναίκα που όταν την ρωτούν να μιλήσει για τον χαρακτήρα της, εκείνη απαντά «Εγώ δεν είχα λεφτά να πάρω λεωφορείο και δανειζόμουνα να πάω με ταξί. Έτσι ήμουνα εγώ, φτώχεια αλλά με μεγαλεία».
Λίγο πριν το τέλος η Ευτυχία έγραψε τις Περασμένες αγάπες, λέγοντας στον Χιώτη που το τραγούδησε «Μανώλη, δεν θέλω να πεθάνω! Θέλω να ζήσω!». Μετά από λίγο καιρό πέθανε. Το τέλος ενός πολύ σημαντικού προσώπου στην πορεία του ελληνικού τραγουδιού. Τέλος; ή μήπως ακόμα μια παρτίδα πόκα; μέχρι να παίξουν οι ρεμπέτες ένα τελευταίο τραγούδι στο πάλκο, ίσως το Όλα είναι ένα ψέμα, το αγαπημένο τραγούδι της Ευτυχίας. Η Νένα Μεντή αποχαιρετά το κοινό που όρθιο δεν σταματά να την χειροκροτεί και βαθιά συγκινημένη αποχωρεί από την σκηνή του θεάτρου.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Κείμενο – Σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας
Σκηνικά κοστούμια: Αναστασία Αρσένη
Φωτισμοί: Ανδρέας Μπέλης
Επιλογή τραγουδιών: Ελεάνα Βραχάλη
Μουσική επένδυση: Γιάννης Χριστοδουλόπουλος
Φωτογραφίες: Γιώργος Καβαλλιεράκης
http://www.youtube.com/channel/UCmqjYrH9S_W8l8mbpX75LsA
ΠΑΡΑΓΩΓΗ : CULTURE FACTORY Α.Ε.
