Το 2009 μια ταινία του σημαντικού Έλληνα σκηνοθέτη Πάνου Κούτρα κυκλοφορεί στις κινηματογραφικές αίθουσες και προκαλεί συζητήσεις. Η «Στρέλλα» είναι μια παραλλαγή του μύθου του Οιδίποδα, έχει όλα τα στοιχεία τραγωδίας, μόνο που η Νέμεσις δεν ανήκει στους θεούς αλλά στους ανθρώπους. Η ταινία «σταθμός» για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα γίνεται όπερα στην Εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και τοποθετεί για πρώτη φορά σε δημόσιο πολιτιστικό οργανισμό, τρανς άτομα στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, όπως δηλαδή και η ταινία.
Μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της παράστασης δικαιολογεί πολλές από τις δραματουργικές λύσεις. Στην ανακοίνωση της αρχικής διανομής της όπερας του Μιχάλη Παρασκάκη, σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή, ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Στρέλλας δεν ερμηνευόταν από τρανς πρωταγωνίστρια, αλλά από cis άντρα – drag queen και συγκεκριμένα τον βαρύτονο Γιώργο Ιατρού και την περσόνα του Νίνα Νάι. Η επιλογή προκάλεσε αντιδράσεις, με την παραγωγή να απαντά πως ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί τρανς άτομο που να μπορεί να ανταποκριθεί τεχνικά σε απαιτήσεις όπερας. Παρ’ όλα αυτά αποφασίστηκε η αλλαγή της διανομής και ύστερα από οντισιόν και workshops, τους ρόλους τρανς γυναικών της παράστασης ερμηνεύουν τρανς γυναίκες ηθοποιοί – τραγουδίστριες.
Η όπερα δωματίου του Μιχάλη Παρασκάκη, δανείζεται στοιχεία τόσο από το κλασικό ύφος της όπερας, όσο και από πιο σύγχρονες οπερετικές εκδοχές. Μοτίβα electro, μουσικές ελαφρού τραγουδιού και ήχους που κρατούν το αυτί του ακροατή – θεατή σε εγρήγορση. Πάνω σε αυτή τη μουσική, η Αλεξάνδρα Κ προσάρμοσε το λιμπρέτο της στο απολαυστικό σενάριο των Πάνου Κούτρα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη διατηρώντας τόσο το συναίσθημα των διαλόγων, όσο και το αστείρευτο χιούμορ της ταινίας.
Το αισθητικό σύμπαν, στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία, είναι το queer σκηνικό της Εύας Μανιδάκη και τα extravagant κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, σε απόλυτη συμφωνία με την αισθητική του θέματος και των αναφορών. Στα ροζ γούνινα πατώματα και στις λαμπερές παγιέτες, ο έρωτας της Στρέλλας και του πατέρα της εξελίσσεται και περνά από όλα τα στάδια, μέχρι το λυτρωτικό φινάλε που «κλείνει το μάτι» στις σύγχρονες κοινωνίες και σε όσους δυσκολεύονται να αντιληφθούν την ουσία και την πραγματική σημασία του όρου «οικογένεια».
Ο Γιώργος Κουτλής προσπάθησε να διαχειριστεί τις τεχνικές δυσκολίες της παράστασης και να τις κάνει ατού της. Πάνω απ’ όλα, η σκηνοθεσία του αγάπησε την ταινία. Φαινόταν η φροντίδα του για τις σκηνές και τις ερμηνείες τους. Τα νοήματα και τις σημασίες τους. Πολλές φορές, η επιμονή του στην αισθητική αποτύπωση των εικόνων τον δυσκόλευε σε σχέση με την αποτύπωση της ιστορίας, κάνοντάς με να αναρωτιέμαι ότι αν κάποιος δεν είχε παρακολουθήσει την ταινία πιθανώς να δυσκολευόταν να συνδεθεί. Η σκηνή της ένωσης των κορμιών Στρέλλας και πατέρα για παράδειγμα, ήταν άψογη αισθητικά αλλά προσωπικά μου έλειψε μια παραπάνω συναισθηματική αναφορά.
Η Λέττα Κάππα που ερμηνεύει τη Στρέλλα ύστερα από οντισιόν, παρά το άγχος της, ήταν ταιριαστή στο ρόλο και τον αποτύπωνε με μεγάλη εσωτερική ταύτιση. Φυσικά της ήταν αδύνατον να ερμηνεύσει τις άριες της Κάλλας ή τις ψηλές οπερετικές νότες της παρτιτούρας. Ως σκηνοθετική λύση προτάθηκε στις «δύσκολες» τεχνικά σκηνές να υπάρχει στη σκηνή το alter ego της Στρέλλας, η Κάλλας (Αναστασία Κότσαλη), που ερμηνεύει την παρτιτούρα, με τη Λέττα Κάππα να αναλαμβάνει το υποκριτικό κομμάτι. Ήταν μια λύση που λειτούργησε δραματουργικά, αν και ένιωσα ότι θα χρειαζόταν μια μεγαλύτερη επεξήγηση για να καταλάβουμε από την αρχή τη σύνδεση της Στρέλλας και την Κάλλας και το alter ego της.
Η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου στο ρόλο της μαμάς-Μαίρης ήταν απολαυστική και υπέροχη τεχνικά, όπως και ο Διονύσης Τσιαντίνης στο ρόλο του πατέρα-Γιώργου. Ο Γιώργος Ιατρού με την περφόρμανς της Νίνα Νάι «κλέβει την παράσταση» και είναι μία ωραία «ανάσα» τη στιγμή που συμβαίνει. Ξεχωριστή θέση στην παράσταση κατέχουν οι σκηνές του ονείρου με τον εξαιρετικό χορευτή Αλέξανδρο Σταυρόπουλο να είναι καθηλωτικός στο υπέρoχο κοστούμι του, αλλά και σωστά τοποθετημένος από τον σκηνοθέτη.
Το σκηνικό και η εικόνα της παράστασης βοηθήθηκε πολύ από τα φώτα του Νίκου Βλασόπουλου και την κίνηση της Φένιας Αποστόλου που μας «κέρδισε» με τη χορογραφία του φινάλε.
Συνολικά η «Στρέλλα» της Εναλλακτικής σκηνής της Λυρικής είναι μία άρτια, δουλεμένη, υπέροχη αισθητικά παράσταση. Πέρα από αυτό όμως, είναι μια σπουδαία πολιτική πράξη που αξίζει πολλά συγχαρητήρια. Τόσο οι Μιχάλης Παρασκάκης και Γιώργος Κουτλής, όσο και οι υπέροχες Λέττα Κάππα, Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου, Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια και Φένια Αποστόλου θα γραφτούν στην ιστορία ως η πρώτη ομάδα ανθρώπων που εξέλιξαν την πολιτιστική διαδρομή της Ελλάδας και δημιούργησαν ένα know how.
Info:
Στρέλλα
όπερα βασισμένη στην ταινία του Πάνου Κούτρα
Σκηνοθεσία: Γιώργος Κουτλής
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
1, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 12 Φεβρουαρίου 2023
