Συνέντευξη: Θέμος Σκανδάμης: «Η τέχνη είναι μια διέξοδος, μια μόνιμη πηγή διαμαρτυρίας»!

Συναντιόμαστε με αφορμή την κυκλοφορία του νέου σου δίσκου με τίτλο «Σπίτι μου» και την παρουσίασή του στο Σταυρό του Νότου στις 11 Νοεμβρίου. Τι είναι το «σύμπαν προσωπικό και αναπόφευκτο» που τιτλοφορείς την παρουσίαση;

Είναι ένας παράλληλος κόσμος που δημιουργείται από τα πράγματα που ζω καθημερινά και τα επεξεργάζομαι, είτε το καταλαβαίνω ότι τα επεξεργάζομαι είτε όχι. Από αυτά τα πράγματα δημιουργείται ένας κόσμος και μέσα από αυτόν διασκεδάζω πρώτα τον εαυτό μου και μετά τους άλλους, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Είναι προσωπικό, ακριβώς γιατί προέρχεται από τη διύλιση των εμπειριών μου και είναι αναπόφευκτο για τους ίδιους λόγους στην πραγματικότητα. Γιατί εγώ δεν μπορώ χωρίς αυτό, γιατί αυτό το σύμπαν είναι που με στοιχειώνει και γιατί επιθυμώ αυτό που δημιουργείται να έχει εσωτερική νομοτέλεια και άρα να είναι αναπόφευκτο για αυτόν που συμμετέχει σ’ αυτό.

Πόση ανάγκη υπάρχει να δημιουργούνται τέτοια σύμπαντα;

Δεν μπορώ να ξέρω πόση ανάγκη υπάρχει για άλλους. Ξέρω ότι υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εμένα που έχουν αυτή την ανάγκη. Επειδή εγώ το έχω ανάγκη, μου αρέσει όταν το συναντάω και στους άλλους, οπότε θεωρώ ότι υπάρχει γενικά ανάγκη. Όμως, έτσι όπως εξελίσσεται ο κόσμος είναι πολύ πιθανό, οι άνθρωποι να επιθυμούν και το άλλο. Ένα σύμπαν συλλογικό, απρόσωπο και αναπόφευκτο, το οποίο εμένα μα τρομάζει. Όμως συμβαίνει.

«Το σπίτι μου» είναι το τρίτο προσωπικό σου cd. Σε τι διαφέρει από τα προηγούμενα;

Θα ξεκινήσω από την ομοιότητα και θα φτάσω στη διαφορά. Η ομοιότητα είναι ότι άλλη μία φορά μέσα σε ένα διάστημα τριών – πέντε χρόνων, συνέλλεξα εμπειρίες και τις έκανα τραγούδια και ενώ είναι φαινομενικά ασύνδετες στιγμές, συνθέτουν μια αφήγηση και μια ροή. Αυτό συμβαίνει σε όλους μου τους δίσκους. Η διαφορά είναι αφενός στο ότι επιχείρησα να επεξεργαστώ και να καταγράψω το υλικό αυτό με μια ορχήστρα που θα παίξει ζωντανά όλα τα κομμάτια και θα τραγουδήσω ζωντανά τα κομμάτια μέσα στο στούντιο. Είχε προηγηθεί μια περίοδος ζωντανών εμφανίσεων με τον Μιχάλη Βέττα και το Διονύση Μακρή ως τρίο, οι οποίες μου είχαν αποκαλύψει μία δυναμική στην έκφραση τη δική μου που με ενδιέφερε πολύ. Έτσι αποφάσισα με την ορχήστρα που θα δημιουργήσουμε το δίσκο, να τραγουδήσω κι εγώ ζωντανά. Αυτό χαρακτηρίζει αυτή τη δουλειά.

Η άλλη διαφορά έχει να κάνει με το ύφος των τραγουδιών. Θεωρώ ότι είναι ένας πιο ώριμος δίσκος. Βέβαια δεν είναι στο χέρι μου να το πω, αλλά όσο αφορά τη δική μου πλευρά έτσι νιώθω. Δεν με ανησυχεί τόσο πολύ η γνώμη των άλλων. Ακολουθώ μια εσωτερική παρόρμηση και επιθυμία. Από την άλλη, πάντα σε ενδιαφέρει η γνώμη των άλλων. Πόσο απασχολεί αυτό που κάνεις. Μπορώ να πω ότι πια έχω γίνει πιο απλοϊκός. Παλιά είχα ένα άγχος να αποδείξω στον εαυτό μου κάποια πράματα παρά στους άλλους. Σε αυτό το δίσκο νιώθω ότι κάνω λαϊκά.

Στους στίχους σου καταλαβαίνω ότι έχεις επηρεαστεί ιδιαίτερα από την ποίηση.

Εγώ ξεκίνησα να σκαρώνω τραγουδάκια προσπαθώντας να μιμηθώ αυτούς που θαύμαζα. Ξεκινώντας από το Σαββόπουλο. Τα πρότυπα τα οποία είχα να ακολουθήσω ήδη είχαν προβλήματα με την ποίηση. Από την άλλη μεγάλωσα σε ένα σπίτι με γονείς φιλολόγους, μεγάλωσε μέσα στην ποίηση. Οπότε έχω μια σχέση με τη λογοτεχνία και την ποίηση. Αλλά γενικά θεωρώ ότι το τραγούδι, ειδικά στην Ελλάδα, έχει από μόνο του αυτήν την εμπλοκή. Στις κακές περιπτώσεις είναι σα να προσπαθεί να είναι ποίηση, ενώ είναι κάτι πολύ υποδεέστερο. Είναι χάλια. Εϊναι κάτι που προσπαθεί να γίνει... Στις καλές περιπτώσεις επικοινωνεί, δανείζεται ή κλέβει από την ποίηση και καταφέρνει να το συνδυάσει. Είναι σα να έχει δυο πολύ πλούσιους γονείς. Το λόγο και τη μουσική. Εσύ είσαι λίγου κουτσός και στραβός, αλλά μπορείς και φτιάχνεις δεκανίκια με το τραγούδι.

Τα τραγούδια σου έχουν έντονη την αίσθηση του χιούμορ...

Είναι πολύ βασικό για μένα το χιούμορ. Η ζωή δεν είναι κάτι που υποφέρεται χωρίς το χιούμορ, πολλώ δε μάλλον η τέχνη. Βαριέμαι αφόρητα την τέχνη που δεν έχει χιούμορ. Δε λέω ότι πρέπει να κάνουμε όλοι πλάκα, αλλά τα μεγαλύτερα θεατρικά έργα που έχουν γραφτεί στο θέατρο ή στη μουσική. Χωρίς την παρουσία του χιούμορ, είναι κάπως σαν αυτιστικά. Το χιούμορ φωτίζει την ανθρώπινη κατάσταση και το δράμα, όπως και οι τραγικές εκφράσεις. Και μάλιστα σε συνδυασμό. Αν δεν υπάρχει το ένα δεν υπάρχει και το άλλο.

Πώς επικοινωνείται το χιούμορ μέσα από τη μουσική;

Πρωτίστως είναι λεκτικό. Η μουσική όμως επειδή και αυτή παίζει με τις ποιότητες, τις ποσότητες και τις αναλογίες, μπορεί να έχει χιούμορ. Είναι γνωστό αυτό. Τώρα ακριβώς πώς δεν έχω τα λόγια να το πω, αλλά νομίζω το καταλαβαίνει κανείς. Ένα ξάφνιασμα στη μελωδία, μια μετατροπία, μια ανατροπή, μια ελαφράδα ενώ ο στίχος μπορεί να λέει κάτι βαρύ ή το ανάποδο. Αυτά δημιουργούν αντιθέσεις που θα έλεγες ότι είναι χιούμορ.

Ο περιρρέων θυμός πώς εκφράζεται μέσα από τα τραγούδια σου;

Εγώ δεν εκφράζω τον περιρρέοντα θυμό, εκφράζω το δικό μου θυμό. Από μικρός ήμουνα θυμωμένο παιδί. Ο Αργύρης Μπακιρτζής που είχε έρθει πέρυσι να με δει με το Διονύση Σαββόπουλο του είπε: “Το Σκανδάμη τον ήξερα καιρό και έλεγα, αυτό το θυμό τι θα τον κάνει;”. Υπάρχει μια τσαντίλα. Νομίζω ότι μου δίνεται μια διέξοδος μέσα από την τέχνη. Ο περιρρέων θυμός είναι κάτι που εμένα με μαζεύει. Τα θυμωμένα και βίαια περιβάλλοντα τα φοβάμαι και συρρικνώνομαι. Ο δικός μου θυμός, ακριβώς επειδή είναι κάτι πολύ πηγαίο είναι κάτι που επιχειρώ να επεξεργαστώ και να δημιουργήσω πάνω σε αυτό.
Με ενδιαφέρει η σωματικότητα και η έκφραση του σώματος. Πολλά από τα τραγούδια και τα live μου καλούν το σώμα να συμμετάσχει. Βλέπουμε ότι ο κόσμος χορεύει πιο πολύ σε μεγάλα club ή σε συναυλίες, αλλά τα σχήματα που έχουν κάνει μεγάλη επιτυχία πάντα έχουν τη συμμετοχή του σώματος. Θεωρώ το χορό ως μία υγιή έκφραση του ανθρώπου. Αν σκεφτείς ότι μπορούμε να περπατάμε, να τρέξουμε, μπορούμε και να χορέψουμε. Είναι μια πολυτέλεια ο χορός. Γιατί κουνάς τα χέρια και τα πόδια σου; Γιατί έτσι! Αυτή η αυθαιρεσία είναι κάτι μαγικό. Είναι μια μαγική δυνατότητα του ανθρώπου. Κι εγώ ο ίδιος χορεύω πάνω στη σκηνή. Το σώμα μου θέλω να εκφραστεί.

Πόσο σε απασχολούν τα όσα συμβαίνουν γύρω μας;

Δεν γίνεται να μην σε απασχολεί. Τα τελευταία χρόνια δεν πηγαίνω σε πορείες και συγκεντρώσεις. Με τρομάζει αφενός το πλήθος και αφετέρου η αίσθηση ότι δεν ελέγχω και δεν ξέρω ακριβώς γιατί γίνεται το κάθε πράγμα. Νιώθω σα χαμένος, σαν κάποιος να με ελέγχει. Δεν βρίσκω ακριβώς τον τρόπο να συμμετέχω. Δεν απορρίπτω την έκφραση διαμαρτυρίας του δρόμου, αλλά η σχέση η δική μου με το δρόμο, έχει πλέον μια απόσταση. Η τέχνη είναι μια μόνιμη πηγή διαμαρτυρίας. Δεν διαμαρτύρεσαι για το τώρα. Είναι σα να διαμαρτύρεσαι γιατί υπάρχεις. Είναι σαν το κλάμα του μωρού.

Ποια η σημασία του να κυκλοφορεί ένας δίσκος σήμερα, τόσο για τον καλλιτέχνη, όσο και για το κοινό.

Για μένα που καταθέτω μια τέτοια δουλειά έχει μια περίεργη σημασία. Είναι σαν να έχω εγκιβωτίσει, σα να έχω κλείσει μέσα σε αυτό το δίσκο εμπειρίες χρόνων και μέσα από τα τραγούδια πηγαίνω εκεί που σκέφτόμουν το στίχο τους. Θυμάμαι πράγματα άσχετα με το τραγούδι. Είναι σαν τα ψίχουλα που άφηνε ο κοντορεβιθούλης για να βρει το δρόμο προς τα πίσω. Έχει μια σημασία μνήμης και συνέχειας του εαυτού μου. Λειτουργικά πλέον ένα cd είναι ένα διακοσμητικό αντικείμενο. Η σημασία για τον κόσμο είναι απλά ότι υπάρχει. Εγώ το αφήνω εκεί και μπορούν να το ανακαλύψουν. Μου έχει τύχει άπειρες φορές κάποιος να πέφτει επάνω στα τραγούδια και να μου δηλώνει μια εκτίμηση. Αυτό συνέβη γιατί εγώ κάτι εξέδωσα. Άλλωστε το cd αποκτά μετά και μια ζωή που εσύ δεν την ξέρεις και αυτό μου αρέσει πολύ.

Δεν είναι λίγο επώδυνο το αν αφήνεις σημάδια που σου δείχνουν το δρόμο του παρελθόντος;

Όχι αναγκαστικά. Το να σκαλίζεις συνέχεια το παρελθόν δεν είναι καλό. Αλλά το να έχεις αφήσει ένα μονοπάτι ανοιχτό είναι θεμιτό. Πρέπει να αφήνεις πράγματα πίσω σου. Είναι μια διαδικασία που συμβαίνει. Εγώ είμαι πλάσμα του αναστοχασμού και της μνήμης και της ενθύμησης.

Πέρυσι συνεργαζόσουν με το Διονύση Σαββόπουλο. Πόσο οι τραγουδοποιοί της γενιάς του Σαββόπουλου σε επηρέασαν;

Ο Σαββόπουλος με έχει επηρεάσει πάρα πολύ. Είναι ο λόγος για τον οποίο έπιασα κιθάρα και είπα ότι θα γράψω τραγούδια. Από εκεί και πέρα είχα πολλούς ακόμα δασκάλους, αλλά ο Σαββόπουλος για μένα ήταν σαν μια πρωταρχική αιτία, μια πηγή.

Από τη συνεργασία σας τι κρατάς περισσότερο;

Κρατάω την ίδια τη συνεργασία. Είναι ένα ολόκληρο πράγμα ο Σαββόπουλος. Εμένα εκείνο που μου κάνει πάντα και ξανά εντύπωση, είναι πώς καταφέρνει και κρατάει μια δική του οπτική για τα πράγματα. Όταν συναντάς το δάσκαλό σου υπάρχει μια ένταση. Είναι σαν το τέρας του Φράνκενστάιν να συναντά τον Dr Φρανκεστάιν. Θέλει να του πει “σε μισώ γιατί με έφτιαξες” και ταυτόχρονα “πατέρα σ' αγαπώ”. Είναι περίεργο, αλλά ωραίο.

Πώς βλέπεις γύρω σου το κομμάτι της τραγουδοποιίας;

Νομίζω ότι βρίσκεται σε ένα δύσκολο στάδιο. Λογικό είναι. Δεν μου αρέσει πολύ αυτό που κυριαρχεί σαν ελληνική τραγουδοποιία. Από την άλλη έχω την εντύπωση ότι βγαίνουν συνέχεια πράγματα που αρχίζουν να ανοίγουν βλέμματα και παράθυρα προς άλλες κατευθύνσεις και θα δούμε που θα βγάλει. Υπάρχει μεγάλο θέμα με το λόγο. Με τους στίχους. Αλλά και αυτό είναι λογικό. Δεν ξέρεις τι να πεις. Έρχεσαι σε μια αμηχανία με τα πράγματα γύρω μας. Δεν ξέρεις και τι να αισθανθείς. Αλλά πιστεύω ότι αυτή η ανάγκη για έκφραση κάπου θα οδηγήσει δεν μπορεί. Απλά είμαστε περισσότερο καταναλωτές έκφρασης, παρά δημιουργοί. Αυτό είναι πιστεύω αποτέλεσμα απομόνωσης.

Τι θα δούμε στο Σταυρό του Νότου στις 11 Νοεμβρίου;

Στο Σταυρό του Νότου θα παρουσιάσουμε τα νέα τραγούδια, αλλά και άλλα. Θα είναι μια μουσική παράσταση με κορμό το νέο μου δίσκο “Το σπίτι μου” που κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη. Θα συμμετάσχει και ο Νίκος Πορτοκάλογλου, με τον οποίο έχω δημιουργήσει μια πολύ ωραία σχέση.
Θέλω να πω για τους συντελεστές, ότι είναι στα τύμπανα ο Νίκος Παπαβρανούσης, στο Κοντραμπάσο ο Διονύσης Μακρής, στο βιολί ο Κώστας Λόλος, στην ηλεκτρική κιθάρα ο Αλέξανδρος Δανδουλάκης, και φωνητικά θα κάνουν η Τώνια Ράλλη και οι Honey Bunny.

Info:
O Θέμος Σκανδάμης
παρουσιάζει "Ένα σύμπαν προσωπικό και αναπόφευκτο"
Στο Σταυρό του Νότου Club
Την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2017

Περισσότερες πληροφορίες: κλικ εδώ