Νίκος Μωραΐτης. Διεισδυτικός και ειλικρινής. Γραφή ως σήμα κατατεθέν της καλλιτεχνικής γεννιάς των τελευταίων είκοσι χρόνων, με καταβολές στις ιερές ρίζες, τις οποίες ο ίδιος μετατρέπει σε κλαδιά και εκεί έγκειται η σπουδαιότητα της καλλιτεχνικής τους ύπαρξης. Από εκείνο το μνημειώδες “φωτιά και να καούν τα χάρτινα” των πρώτων χρόνων της ενηλικίωσης που άναψε τη δάδα για να εντοπίσουμε τη φωτιά του του μέχρι τους αναρίθμητους στίχους που έφτιαξαν το δρόμο που φθάνει στο σήμερα, δίνει στο σύγχρονο στιχουργικό τοπίο κάτι που έχει εκλείψει επίκνδυνα: φως.
Χρυσόστομος Καραντωνίου. Η αυθεντική λαϊκή καταβολή του τον συνοδεύει ως αξίωμα και τον κατατάσσει σήμερα σε εκείνη την σταχυολογημένη ομάδα των λαϊκών συνθετών, της οποίας ο τίτλος δε μένει στις περγαμηνές αλλά αποδεικνύεται από το συγκινησιακό εκτόπισμα.
Οι δυο τους “συμβιώνουν” για πρώτη φορά υπό τη “σκέπη” ενός κοινού δίσκου που επιτυγχάνει να εσωκλείει το όραμα αλλά και την πραγμάτωσή του. “Του κόσμου αυτό το κάτι” είναι ένας δίσκος δημιουργών, μια σύγχρονη λαϊκή περιδιάβαση στη ζωή με γλώσσα αληθινή και μελωδία ως καθρέπτισμα ενός γλαφυρά δοσμένου ρεαλιστικού τοπίου.
Ο τρόπος με τον οποίο έγινε η εκκίνηση της καλλιτεχνικής σας συνάντησης είναι αρκετά απροσδόκητος. Ποιος διηγείται καλύτερα την ιστορία;
Νικος Μωραΐτης: Για να δούμε! Το 2014, τον Σεπτέμβριο, κυκλοφόρησε ο δίσκος «Τα όνειρα γίνονται πάλι» με την Αλεξίου. Είχα περάσει τόσο όμορφα τον καιρό της προετοιμασίας του και των ηχογραφήσεων ώστε μετά, όταν κυκλοφόρησε, αισθάνθηκα άδειος. Και τώρα τι; Όταν ζεις κάτι τέτοιο, ποιο το επόμενο βήμα; Έκανα λοιπόν μία ανάρτηση στο facebook ότι αναζητώ νέους συνθέτες. Τότε μου έστειλε μήνυμα ο Χρυσόστομος Καραντωνίου, που είχε κάνει ήδη τα «Μαροκάματα». «Εγώ πιάνομαι;», ρώταγε. «Δεν πιάνεσαι, έχεις προϊστορία» του απάντησα, «δεν πάμε όμως να δοκιμάσουμε;». Κι έτσι ξεκινήσαμε.
Χρυσόστομος Καραντωνίου: Θυμάμαι σαν τώρα τη στιγμή που είδα την ανάρτηση του Νίκου Μωραΐτη στο facebook. Ήμουν σε sound check και είχε αργήσει λίγο ηχολήπτης (ευτυχώς), οπότε κοίταζα το κινητό μου. Απάντησα λοιπόν και το βράδυ είχα στο mail μου 20 και πλέον στίχους πολύ εκ των οποίων υπάρχουν και στον δίσκο. Έτσι απλά!
Τι είναι αυτό που έδωσε το «σήμα» πως εδώ υπάρχει μια πνευματική συγγένεια;
Ν.Μ: Το ίδιο το υλικό που προέκυπτε. Του έδινα στίχους, έφερνε μελωδίες, βλέπαμε ότι τα δύο στοιχεία παντρεύονταν αρμονικά. Όταν στίχος και μελωδία συναντιούνται πραγματικά, καταλαβαίνεις ότι εδώ υπάρχει ένα δέσιμο.
Χ.Κ: Η πρώτη μου επαφή με τον στίχο του Νίκου ήταν καταλυτική. Η μελοποίηση γίνονταν αβίαστα χωρίς πολλά πισωγυρίσματα. Αυτό για εμένα είναι πολύ σημαντικό κάθε φορά που καταπιάνομαι με καινούργιο στίχο και σίγουρα είναι κάτι που δίνει το σήμα ότι με το συγκεκριμένο στιχουργό υπάρχει «συγγένεια».
Ποιο στοιχείο είναι εκείνο που δεν περίμενε να συναντήσει ο ένας στον άλλο;
Ν.Μ: Ωραία ερώτηση, αλλά δεν έχω ωραία απάντηση! Οι μελωδίες του Χρυσόστομου μου έδωσαν ακριβώς ό,τι περίμενα από εκείνον. Τον είχα «διαβάσει» καλά σαν συνθέτη προτού συναντηθούμε. Ήξερα ότι θα ακούσω λαϊκή μνήμη και μία έντεχνη γραμμή που θα τυλίγεται σαν περικοκλάδα γύρω από τη βασική μελωδία.
Χ.Κ: Ο Νίκος έχει μια πολυετή εμπειρία και μια άκρως πετυχημένη καριέρα στην πλάτη του, οπότε γνώριζα καλά πολλούς στίχους του. Έχει δικό του τρόπο γραφής και προσωπικό στίγμα. Στα δικά μας τραγούδια διέκρινα ένα πιο «λαικο» στοιχείο από τα παλιότερά του. Ήταν κάτι που είχα συναντήσει σπάνια σε προηγούμενές του δουλειές και αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα διότι βρήκα σημείο επαφής μεταξύ μας.
Ο δίσκος «Του κόσμου αυτό το κάτι» αντιπροσωπεύει μια δημιουργική συνθήκη που έχει εκλείψει τα τελευταία χρόνια, αυτή του δίσκου που βασίζεται στους δημιουργούς και όχι στον ερμηνευτή. Ποιες προσωπικές ελευθερίες σας προσέφερε;
Ν.Μ: Θα μιλήσω πολύ προσωπικά, γιατί όλα αυτά τα χρόνια έχω υπηρετήσει συχνά ρόλους τραγουδιστών. Εργάστηκα πάνω τους, λειτούργησα σαν σεναριογράφος, έκανα κάστινγκ, έραψα κοστούμια στα μέτρα τους. Ήθελα με αυτό τον δίσκο να νιώσω απόλυτα ελεύθερος. Δεν με ενδιέφερε αν υπάρχει «σουξέ», αν καλύπτονται συγκεκριμένες ανάγκες κλπ. Μόλις τελείωνε ένα τραγούδι, εκείνο μας υπαγόρευε ποιον τραγουδιστή θέλει. Το ένα μας έλεγε «θέλω Νταλάρα», το άλλο «θέλω Λιδάκη», το τρίτο «θέλω Πρωτοψάλτη» κι εμείς απλά πηγαίναμε και χτυπούσαμε τις αντίστοιχες πόρτες.
Χ.Κ: Η δική μου άποψη σε αυτό το θέμα είναι γνωστή. Το έχω δείξει μάλιστα στους 2 προηγούμενους δίσκους μου, στους οποίους συνεργάστηκα με τον Δημήτρη Παπαχαραλάμπους και τον Πάνο Παπαϊωάννου, αλλά και στις επόμενες που ετοιμάζω. Θεωρώ ότι για τον συνθέτη αλλά και για τον στιχουργό (θέλω να πιστεύω) είναι διαφορετική η ψυχική του κατάσταση και πολλές οι ελευθερίες που έχει. Παραδείγματος χάρην, το ύφος του δίσκου ή η επιλογή όταν αναδιπλώνεται μπροστά του ένα ολόκληρο έργο παρά η διαχείριση ενός τμήματος όπως ένα τραγούδι για κάποιον ερμηνευτή. Σίγουρα θα χρειαστεί να γίνουν και μεμονωμένα τραγούδια, αλλά η ουσία βρίσκεται στις ενότητες. Έτσι λειτούργησε και στο παρελθόν με πολύ πετυχημένα χαρακτηριστικά.
Τι διαφορετικό φέρει ένας «δίσκος δημιουργών» από ένα «δίσκο ερμηνευτή»;
Ν.Μ: Σε σχέση με έναν πολυσυλλεκτικό δίσκο τραγουδιστή, ο δίσκος δημιουργών έχει ένα κοινό τοπίο που διαρρέει όλο το υλικό, μία κοινή αισθητικη, ένα αφήγημα με αρχή – μέση – τέλος.
Χ.Κ: Στον δίσκο ερμηνευτή, έχει επικρατήσει η άποψη της πολυσυλλεκτικότητας, δηλαδή σκόρπια τραγούδια από διάφορους συνθέτες και στιχουργούς. Εκεί δύσκολα βρίσκεις κοινό τόπο και ολοκλήρωση. Στον δίσκο δημιουργών βλέπεις αυτό ακριβώς, τον κοινό παρονομαστή στην ιστορία που θέλουν οι ίδιοι να διηγηθούν.
Το εκφραστικό του βήμα είναι λαϊκό. Πώς αποτυπώνετε προσωπικά τη λαϊκότητα από πλευράς στίχου και από πλευράς σύνθεσης;
Ν.Μ: Προσωπικά, ήξερα ότι εδώ έχω να κάνω με έναν λαϊκό συνθέτη, ο οποίος πατάει γερά στην Ιστορία του λαϊκού τραγουδιού. Του άνοιξα λοιπόν αυτό το κομμάτι του εαυτού μου. Είμαι -όπως μου έχει πει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος- «ένας πολυμορφικός στιχουργός», βγαίνουν από μέσα μου διαφορετικά ύφη. Το κομμάτι μου που έχει να κάνει με το αυθεντικό λαϊκό τραγούδι δεν βρίσκει συχνά διέξοδο, λόγω της έλλειψης νέων λαϊκών συνθετών. Έτσι, με τον Χρυσόστομο ένιωσα μία αγαλλίαση, αφέθηκε η πηγή να τρέξει ελεύθερα και μου αρέσει που κάποιοι ακροατές που τους έχω συνηθίσει σε άλλα ακούσματα, έχουν τη δυνατότητα να πιουν και αυτό το νερό από μένα.
Χ.Κ: Όπως είπα και παραπάνω οι στίχοι του Νίκου μου έδειξαν το δρόμο. Εγώ το λαϊκό στοιχείο το αγαπώ, γιατί μεγάλωσα με λαϊκά ακούσματα και ανδρώθηκα μουσικά πλάι στον αείμνηστο Νίκο Μαμαγκάκη, έτσι νιώθω ότι μπορώ να εκφράσω έναν λαϊκό σύγχρονο μουσικό κόσμο με καταβολές από τα ωραία «παλια». Οι προσπάθειές μας πιστεύω ευδοκίμησαν, αν κρίνω και από τα λόγια που ακούσαμε από τους αμιγώς λαϊκούς ερμηνευτές του δίσκου όπως ο Γιώργος Νταλάρας και ο Μανώλης Μητσιάς
Η γέννηση ενός λαϊκού δίσκου γίνεται, πλέον, αντικείμενο συζήτησης. Τι είναι εκείνο που καθιστά τη λαϊκή δημιουργία άξια αναφοράς εν έτει 2019;
Ν.Μ: Η έλλειψή της! Λαϊκοπόπ τραγούδια έχουμε. Λαϊκοσκυλάδικα έχουμε. Αυθεντικό λαϊκο που να πατάει στον Τσιτσάνη, στον Καλδάρα, στον Κουγιουμτζή, στον Ζαμπέτα δεν έχουμε. Μόνο εξαιρέσεις. Θα πρέπει να καταφύγει κανείς π.χ. στον Νικολόπουλο ή στον Κορακάκη για να συναντήσει τους τελευταίους αυθεντικούς λαϊκούς.
Χ.Κ: Η λαϊκή δημιουργία έχει χάσει το χαρακτήρα της και πως να μην τον χάσει, όταν στα ραδιόφωνα ο ήχος του μπουζουκιού έχει γίνει δυσεύρετος. Έτσι οι νέοι συνθέτες ως επί το πλείστον ακόμα και να θέλουν προτιμούν να μην ασχοληθούν με το αντικείμενο γιατί δεν θα ασχοληθεί κανείς μαζί τους.
Οι ξεχωριστές ιστορίες του δίσκου εκφράζονται από διαφορετικούς ερμηνευτές. Τι προσφέρει η πολυσυλλεκτικότητα από πλευράς ερμηνευτών στο αποτύπωμα αυτής της δουλειάς;
Ν.Μ: Κάθε συνθέτης ή στιχουργός όταν γράφεται ένα τραγούδι, την ίδια στιγμή ακούει μία συγκεκριμένη φωνή να το τραγουδά. Δεν κάναμε τίποτα παραπάνω από αυτό το αυθόρμητο. Ακούγαμε ποιον τραγουδιστή ζητάει το κάθε τραγούδι και τον παίρναμε τηλέφωνο να έρθει να το πει. Ήρθαν όλοι, κι αυτό μας γεννάει ευγνωμοσύνη. Αυτό το cd προσφέρει τη δυνατότητα να ακούσετε το κάθε τραγούδι από τον ερμηνευτή που φανταστήκαμε να το λέει, την πρώτη μας επιλογή.
Χ.Κ: Απόλυτη ελευθερία και απόλυτη ταύτιση με την αρχική ιδέα. Όταν έγραφα τα τραγούδια, συχνά ρωτούσα το Νίκο, ποιον έχει στο μυαλό του ή πολλές φορές το πρότεινα εγώ ερμηνευτές. Τελικά αποφασίσαμε να τελειώσει πρώτα ο δίσκος και έπειτα συζητάμε τι και πως. Κάναμε αρκετά ραντεβού θυμάμαι για να καταλήξουμε. Εκεί που αμέσως ένιωσα την ανάγκη του ίδιου του τραγουδιού, που φώναζε για τον ερμηνευτή του και ο Νίκος επίσης ήταν στο «κλαδί», και η φωνή αυτή της Άλκηστης Πρωτοψάλτη, γι’ αυτό και κυκλοφόρησε πρώτο.
Σε ποια προσωπική φάση δημιουργίας βρήκε τον καθένα αυτή η δουλειά;
Ν.Μ: Νομίζω ότι εδώ και αρκετό καιρό πια, είμαι σε μία φάση ελευθερίας. Να γράφω όποτε θέλω, για όποιον θέλω, χωρίς να με ενδιαφέρει καμία λογοδοσία. Ούτε ανησυχώ αν θα έρθει η έμπνευση πια – ξέρω ότι θα έρθει όποτε θέλει εκείνη. Ούτε με ενδιαφέρει αν κάποιος εγκρίνει ή όχι μία συνεργασία μου. Έχω εκατό πρόσωπα και θέλω να βγάζω προς τα έξω όποιο έχω αποθυμήσει κάθε φορά. Ευτυχώς, έχω τη χαρά αυτοί οι εαυτοί να μην καταπιέζονται, να μπορούν να βγαίνουν, να λυτρώνονται.
Χ.Κ: Είναι μια πολύ γόνιμη περίοδος και πραγματικά χαίρομαι πολύ. Πριν μερικές μέρες έγινε στη «Στέγη γραμμάτων και τεχνών» η παρουσίαση της μουσικής αλληλογραφίας Πολυδούρη – Καρυωτάκη, όπου μαζί με τον συνθέτη Κώστα Μάκρα μελοποιήσαμε απο οκτώ ποιήματα με πολύ θετική αποδοχή. Αυτήν την περίοδο ενορχηστρώνω τον υπέροχο δίσκο του αγαπημένου φίλου μου Ζαχαρία Καρούνη (ως συνθέτη) και του στιχουργού Χρίστου Παπαδόπουλου, ο οποίος βρίσκεται στο τελικό στάδιο. Επίσης ετοιμάζω το καινούργιο μου δίσκο με τον εξαίρετο στιχουργό Κώστα Φασούλα και ερμηνευτή τον αγαπημένο Μανώλη Λιδάκη, καθως και κάποια άλλα μη ανακοινώσιμα ακόμα.
info:
Χρυσόστομος Καραντωνίου & Νίκος Μωραίτης – Του Κόσμου Αυτό το Κάτι
Εταιρεία: Panik Oxygen
Tracklist
01: Μανώλης Λιδάκης – Καινούργιος Θεός
02: Ελευθερία Αρβανιτάκη – Του Κόσμου Αυτό Το Κάτι
03: Γιώργος Νταλάρας – Αποτυπώματα
04: Γιώργος Νταλάρας – Επιτραπέζιο
05: Άλκηστις Πρωτοψάλτη – Το Κλαδί
06: Μπάμπης Στόκας – Στο Ποτέ Στο Πουθενά
07: Ελένη Τσαλιγοπούλου – Κότερα
08: Μανώλης Μητσιάς – Ρίξε Μου Ένα Σ’ Αγαπώ
09: Ελένη Ρόδα – Μεζονέτες
10: Γιώργος Νταλάρας – Το Ζεϊμπέκικο Του Γεράσιμου
11: Πάνος Παπαϊωάννου – Μικρό
