Τέσσερις καταξιωμένοι καλλιτέχνες των παραστατικών και όχι μόνο τεχνών, ενώνουν τις δυνάμεις και τις εμπνεύσεις τους, συνδημιουργώντας και διατηρώντας εντελώς την καλλιτέχνική τους αυτάρκεια, ένα πρωτότυπο νεοελληνικό έργο σε μορφή θεατρικής, ηχητικής και εικαστικής εγκατάστασης. Το έργο αυτό, με το όνομα “Το σπίτι” παρουσιάζεται έως τις 30 Απριλίου στο Υπόγειο πάρκινγκ του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης και εμείς συνομιλήσαμε με τους δημιουργούς του για αυτή την πρωτότυπη και άκρως ενδιαφέρουσα έμπνευση.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Σιαμμάς
Πώς ξεκίνησε «Το σπίτι» ως ιδέα και πώς φτάσατε στην υλοποίησή της;
Βιργινία Διακάκη (Κείμενο): “Το Σπίτι” γράφτηκε με σκοπό να ανέβει με τον “παραδοσιακό” τρόπο. Κάποιες δυσκολίες όμως που εμφανίστηκαν στην πορεία, μας ανάγκασαν να ματαιώσουμε την παράσταση λίγο πριν την πρεμιέρα. Ο Αλέξης Ρέτσης τότε είχε την ιδέα να την ηχογραφήσουμε ώστε να διατηρηθεί το υλικό για μελλοντική χρήση. Ως εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε η σκέψη να προχωρήσουμε σε κάτι άλλο. Όσο όμως ακούγαμε το υλικό με τον Αλέξη τόσο αισθανόμασταν πως το κείμενο με τον ελειπτικό του λόγο και τον γρήγορο ρυθμό του, μπορούσε να λειτουργήσει σαν βάση για κάτι πέρα απο το κλασικό θέατρο. Ο Αλέξης άρχισε να πειραματίζεται ηχητικά μαζί του και το αποτέλεσμα μας άρεσε αρκετά. Εμπνυεσμένοι από το ραδιοφωνικό θέατρο, αποφασίσαμε να σκηνοθετήσουμε μια ηχητική παράσταση, σχεδιάζοντας τη εκ νέου με ήχους και μουσική. Μόλις αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε, ήταν πλέον εμφανές ότι κάποια νοήματα του κειμένου “ζητούσαν” να υποστηρικτούν οπτικά και έτσι ήρθαμε σε επαφή με τη Χριστίνα Θανάσσουλα (Φωτισμοί) και το Δημήτρη Σιαμμά (Εγκατάσταση – Digital Arts), οι οποίοι πήραν το ηχητικό έργο και αναλύοντας το, απέδωσαν φωτιστικά και οπτικά αντίστοιχα την προσωπική τους ερμηνεία στο έργο.
Ήταν από την αρχή στόχος σας να δημιουργήσετε μια παράσταση όπου ο κάθε καλλιτέχνης θα δημιουργεί το δικό του κομμάτι ανενόχλητος;
Αλέξης Ρέτσης (Μουσική-Sound Design): Η όλη δημιουργική διαδικασία ήταν περισσότερο ενστικτώδης παρά προγραμματισμένη. Αυτό που αισθανόμασταν και οι 4 μας ήταν μια διάθεση πειραματισμού, μια ανάγκη να εκφράσουμε το κείμενο – ο καθένας με το δικό του μέσο – χωρίς περιορισμούς, χωρίς να ακολουθήσουμε συγκεκριμένες φόρμες ή δομές. Αυτή η διάθεση λειτούργησε απελευθερώτικά για τον καθένα μας και έτσι μπορέσαμε όλοι να δημιουργήσουμε ελεύθερα, με σεβασμό προς τη δουλειά του άλλου και με δημιουργική κριτική.
Ενώ μια τέτοιας μορφής συνεργασία θα έμοιαζε παράδοξη και αβέβαιη ως προς το τελικό αποτέλεσμα, «Το σπίτι» δείχνει να έχει μια ομοιογένεια στο σύνολό του. Τι πιστεύετε ότι οδήγησε σε αυτό το ομοιογενές αποτέλεσμα;
Βιργινία Διακάκη (Κείμενο): Η ομοιογένεια πιστεύουμε ότι ήταν αναπόφευκτη, διότι το ίδιο το έργο μας έκανε να συγκλίνουμε προς μια τελική κατεύθυνση. Σε καμία στιγμή της διαδικασίας δεν αισθανθήκαμε αβεβαιότητα ως προς το τελικό αποτέλεσμα, αντιθέτως ο αμοιβαίος σεβασμός και η πίστη προς τη δουλειά των υπολοίπων μας έδεσαν σε καλλιτεχνικό, εκφραστικό και προσωπικό επίπεδο.
Δημήτρης Σιαμμάς (Εγκατάσταση – Digital Arts): Πιστεύω πως η ομοιογένεια οφείλεται στην κοινή αφετηρία, που είναι το κείμενο της Βιργινίας. Από εκεί το έργο πέρασε από τον ένα καλλιτέχνη στον επόμενο, επομένως κάθε βήμα κτίστηκε με τη γνώση όλων όσων είχαν προηγηθεί. Ο τελευταίος στη σειρά είχε κατά κάποιο τρόπο την ευθύνη να σφραγίσει την παράσταση, επικυρώνοντας αυτή την ομοιογένεια. Θεωρώ πως αυτός ήταν ο ρόλος της Χριστίνας που έντυσε την παράσταση ατμοσφαιρικά.
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Το κείμενο. Προσωπικά πίστεψα από την αρχή στην ποιότητα του, με παρέσυρε μέσα στον κόσμο του. Η Βιργινία έχει «σκιαγραφήσει» έναν πολύ συγκεκριμένο κόσμο, με πολύ διακριτές ρωγμές. Δεν υπάρχουν περιθώρια παρερμηνείας, το έργο αυτό γράφτηκε για να βάζει απανωτές τρικλοποδιές στον εγκέφαλο των θεατών. Nομίζω η καθαρότητα της πρόθεσης του κειμένου ήταν που μας οδήγησε όλους προς την ίδια κατεύθυνση. Είναι ένα δυστοπικό και δύστροπο έργο από την πρώτη λέξη, το οποίο ζητούσε ένα αντίστοιχα δύστροπο, εφιαλτικό οπτικό περιβάλλον…
Στην παράστασή σας πρωτεύοντα ρόλο παίζουν τα τεχνολογικά μέσα, τα οποία αντιμετωπίζονται, άλλοτε με επιφύλαξη και άλλοτε με υπερβολή στις παραστατικές τέχνες, μέχρι τώρα στην χώρα μας. Πού νομίζετε πως βρίσκεται το κλειδί για μία επί της ουσίας χρήση τους σε μια καλλιτεχνική δημιουργία;
Αλέξης Ρέτσης (Μουσική-Sound Design): Τα σημαντικό για εμάς είναι το κάθε μέσο (τεχνολογικό και μη), να εξυπηρετήσει δραματουργικά το έργο . Όλες μας οι καλλιτεχνικές αποφάσεις λοιπόν, πάρθηκαν κάτω από αυτή τη λογική.
Δημήτρης Σιαμμάς (Εγκατάσταση – Digital Arts): Σίγουρα υπάρχει ο κίνδυνος υπερβολής όταν εστιάσει κανείς στην τεχνολογική καινοτομία πάνω από την καλλιτεχνική έκφραση. Πιστεύω πως το κλειδί βρίσκεται στο να αντιμετωπιστούν τέτοια μέσα όπως αντιμετωπίζεται και το κάθε παραδοσιακό μέσο. Σαν ένα εργαλείο που δεν μπορεί αυτούσιο να αντικαταστήσει την τέχνη αλλά έρχεται να επεκτείνει τις δυνατότητες έκφρασής μας. Εάν η έκφραση αυτή είναι γνήσια, το μέσο, τεχνολογικό ή μη, έχει δευτερεύουσα σημασία.
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Το κλειδί βρίσκεται στο να χρησιμοποιούνται τα τεχνολογικά μέσα όταν χρειάζονται και να εξυπηρετούν τον ρόλο που τους αναλογεί. Όπως δεν φτιάχνεις χιλιάδες κοστούμια, μονο και μονο για να δειξεις ως ενδυματολόγος οτι κατεχεις απο διαφορετικα στυλ κοστουμιών, έτσι δεν έχεις και λογο να βομβαρδιζεις το κοινο με χιλιαδες ασύνδετες εικονες, που μονο πονοκέφαλο προκαλούν, αντι να αποσαφηνίζουν και να εξυπηρετούν το κειμενο. Οι παραστάσεις δεν ειναι showreel. Όσον αφορά τους φωτισμούς, ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχεις, είναι να φοβηθείς την απλότητα και την λιτότητα στο συγκεριμένο εκφραστικό μέσο.
Η χρήση των νέων μέσων στην τέχνη, θέτει τον θεατή με έναν τρόπο συμμέτοχο στο τελικό αποτέλεσμα. Πώς έχετε δει τις μέχρι τώρα αντιδράσεις του κοινού στην παράστασή σας; Υπήρξε κάτι σε κάποιες συμπεριφορές που να σας έκανε εντύπωση ή να σας ξάφνιασε;
Βιργινία Διακάκη (Κείμενο): Πριν αρχίσουν οι παραστάσεις κάναμε στο χώρο του υπογείου ένα workshop με φοιτητές από το Α.Π.Θ. (μουσικών σπουδών, κινηματογράφου & εικόνας). Εκτός από τη πολύ όμορφη θεωρητική συζήτηση που είχαμε, τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες και άκουσαν κάποια αποσπάσματα του έργου. Μου έκανε εντύπωση πως αφού ολοκληρώθηκε το workshop πολλά παιδιά μπήκαν στην εγκατάσταση, έβαλαν τα ακουστικά και συνέχισαν να ακούν. Η αυθόρμητη αυτή κίνησή τους με έκανε να σκεφτώ πως είχαμε τουλάχιστον εκπληρώσει έναν από τους στόχους μας, το να είναι δηλαδή όλο αυτό μια εμπειρία που θες να βιώσεις.
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Ο θεατής έχει συνηθίσει μπαίνοντας στο θεάτρο να βλέπει το περιβάλλον, να κάθεται με την ησυχία του, να βολεύεται και μετά ξεκινάει η παράσταση. Στην δική μας περίπτωση, η παράσταση ξεκινάει από την ώρα που ανοίγει η πόρτα του θεάτρου. Από την πρώτη στιγμή που μπαίνουν στον χώρο μπαίνουν σε ένα ανοίκειο σύμπαν, σε μια άγνωστη συνθήκη. Οι θεατές ξαφνιάζονται, κοιτιούνται μεταξύ τους, νιώθουν αμηχανία, δεν ξέρουν αν πρέπει να αντιδράσουν σε κάτι ή όχι και αυτο έχει πλάκα. Στο τέλος δεν ξέρουν αν πρέπει να χειροκροτήσουν και ποιον να χειροκροτήσουν εξάλλου; Δεν ειναι κανείς εκει.
Σε ότι αφορά το νοηματικό κομμάτι της παράστασης. Είχατε αποφασίσει από την αρχή το πλαίσιο της θεματικής που θα ακολουθήσετε;
Αλέξης Ρέτσης (Μουσική-Sound Design): Όσον αφορά τον ηχητικό σχεδιασμό και τη μουσική, ήταν ξεκάθαρη από την αρχή ή κατέυθυνση που ήθελα να ακολουθήσω. Προσπάθησα να αποδώσω το δυστοπικό χαρακτήρα του έργου, δημιουργώντας ένα ηχητικό τοπίο το οποίο θα ισσοροπούσε μεταξύ δυναμικού αλλά και αφηρημένου, ώστε να επιτρέψει στον θεατή να συμμετέχει ενεργιτικά στην αφομοίωση των δρώμενων.
«Το σπίτι» ασχολείται με τον προσωπικό χώρο και την ατομική ελευθερία. Κάνοντας ένα άλμα, στην δική σας περίπτωση πόσο ανάγκη είχατε την καλλιτεχνική ελευθερία σε ένα τελικά συλλογικό καλλιτεχνικό έργο;
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Η προσωπική ελευθερία είναι προαπαιτούμενο σε όλα τα συλλογικά έργα. Οταν δεν νιώθεις ελεύθερος να δημιουργήσεις, θεωρώ πως «σβήνει» η δημιουργικότητα σου. Η ανεμπόδιστη δημιουργικότητα του καθενός εμπνέει και τους υπόλοιπους, η ελευθερία δημιουργεί μεγαλύτερο αίσθημα ευθύνης, άρα και υψηλότερο ποσοστό καλλιτεχνικής εμπλοκής και συνσεισφοράς.
Αλέξης Ρέτσης (Μουσική-Sound Design): Εκτιμώ ότι μεταξύ μας υπήρξε μια “σιωπηλή συμφωνία” σχετικά με την καλλιτεχνική μας ελευθερία μέσα από αυτό το συλλογικό εγχείρημα. Ο πρωταρχικός μας στόχος ήταν να εκφραστούμε προσωπικά δίνοντας αρκετό χώρο στους υπόλοιπους. Επειδή ακριβώς λειτουργήσαμε ως καλλιτεχνική ομάδα και όχι ως διεκπεραιωτές στο όραμα κάποιου τρίτου, μπορέσαμε να συντονιστούμε σε ένα κοινό δημιουργικό στόχο χωρίς να συμβιβάσουμε ή να καταπιέσουμε κανένα καλλιτεχνικό ένστικτο.
Δημήτρης Σιαμμάς (Εγκατάσταση – Digital Arts): Προσωπικά πάρα πολύ. Το να διατηρηθεί η ατομική καλλιτεχνική ελευθερία σε ένα συλλογικό έργο είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που μπορεί να συναντήσει μια καλλιτεχνική ομάδα. Στη δική μας περίπτωση, όπου η συνεργασία είναι ισότιμη, ο καθένας χρειάζεται τόσο να δείχνει εμπιστοσύνη σε όλα τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, όσο και να έχει βεβαιότητα για αυτά που παρουσιάζει ο ίδιος. Κάθε ένδειξη έλλειψης εμπιστοσύνης δημιουργεί αναπόφευκτα τριβές και υπονομεύει το τελικό αποτέλεσμα. Ευτυχώς καταφέραμε να βρούμε τις κατάλληλες ισορροπίες σε αυτό το κομμάτι.
Στο κομμάτι των ηθοποιών. Σε μια εγκατάσταση όπου κυρίαρχο ρόλο παίζουν τα νέα μέσα, οι ηλεκτρικοί ήχοι και μία απόκοσμη ατμόσφαιρα, πώς αντιμετωπίζεται ο ανθρώπινος παράγοντας;
Δημήτρης Σιαμμάς (Εγκατάσταση – Digital Arts): Σαν θεατής του τελειωμένου έργου εγώ είδα να εξερευνάται ο ανθρώπινος παράγοντας σε δύο βασικά επίπεδα. Το πρώτο ήταν η χρήση ακουστικών, η οποία εκμηδενίζει την απόσταση που παραδοσιακά χωρίζει ηθοποιό και θεατή, αντικαθιστώντας την με μια ιδιαίτερα στενή επαφή, όπου ο ηθοποιός μιλάει ή ψιθυρίζει στο αυτί του καθενός, σε ένα πολύ προσωπικό επίπεδο. Το δεύτερο ήταν η αλληλεπίδραση των θεατών. Ο εκ προθέσεως περιορισμένος χώρος, φτιάχνει πολύ κοντινές χωρικές σχέσεις μεταξύ των ίδιων των θεατών, οι οποίοι, εφαπτόμενοι σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλον, προσλαμβάνουν το έργο με ένα συλλογικό τρόπο.
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Ο ανθρώπινος παράγοντας βρίσκεται στο κέντρο του απόκοσμου κόσμου μας: οι θέσεις του κοινού καταλαμβάνουν τον σκηνικό χώρο, η Σκηνή και η Πλατεία ταυτίζονται. «Το Σπίτι» κατοικείται από τις φωνές των ηθοποιών και την φυσική παρουσία των θεατών. Οι θεατές «προσφέρουν» το σώμα τους και οι ηθοποιοί την φωνή τους, δημιουργώντας ένα τρίτο Ον του οποίου η ζωή διαρκεί αυτήν την 1 ώρα που διαρκεί η παράσταση. Σαν θεατής βίωσα μια σπάνια, ανατριχιαστική συνάντηση με τους ηθοποιούς.
Αλέξης Ρέτσης (Μουσική-Sound Design): Οι ερμηνείες των εξαιρετικών ηθοποιών (Αλεξία Καλτσίκη, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Νέστορας Κοψιδάς) αλλά και τα υπόλοιπα μέσα έκφρασης που χρησιμοποιήσαμε στην εγκατάσταση (ήχος, φώτα, αλγοριθμική μουσική, visual arts / projections, automations), επικοινωνούν τον ανθρώπινο παράγοντα χωρίς να συναγωνίζονται μεταξύ τους για τον κυρίαρχο ρόλο. Τουλάχιστον αυτό προσπαθήσαμε να πετύχουμε. Σκοπός μας ήταν να μπορέσουμε μέσα σε μια cross-arts εγκατάσταση να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα που μας εκφράζουν, ώστε να αποδώσουμε τα νοήματα και τις αναζητήσεις του κειμένου, με τελικό αποδέκτη το θεατή.
Ποιο ήταν το δικό σας προσωπικό συναίσθημα όταν παρακολουθήσατε όλη την δουλειά ολοκληρωμένη και γίνατε θεατές του έργου σας σε ένα ευρύτερο σύνολο;
Βιργινία Διακάκη (Κείμενο): “Το Σπίτι” σαν ολοκληρωμένο project το το είδα για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη το πρωί της πρεμιέρας. Αρχικά ξαφνιάστηκα με την ευκολία που τα πράγματα κούμπωσαν. Δεν περίμενα πως θα ήταν τόσο συμπαγές. Μετά αυτό που ένιωσα ήταν κάτι παράξενο γιατί παρόλο που άκουγα λόγια που ήξερα πολύ καλά, έβλεπα και βρισκόμουν σε ένα περιβάλλον πρωτόγνωρο το οποίο με τραβούσε μέσα του και μολονότι ήμουν ένας από τους δημιουργούς, το βίωσα και εγώ σαν θεατής
Δημήτρης Σιαμμάς (Εγκατάσταση – Digital Arts): Είναι κάπως παράδοξο να κουμπώνει όλο το έργο μαζί για πρώτη φορά, ελαχιστες μέρες πριν την πρεμιέρα. Ο καθένας μας, πηγαίνοντας στη Θεσσαλονίκη, είχε μια εικόνα στο νου του για το πως θα είναι η δουλειά ολοκληρωμένη, η πρώτη θέαση όμως πάντα σε πιάνει απροετοίμαστο. Σίγουρα ένοιωσα μεγάλη ανακούφιση για τα κομμάτια που κατέληξαν πολύ καλύτερα απ’ ότι τα είχα φανταστεί, αλλά δεν έλειψαν και στιγμές άγχους για τα κομμάτια που έπρεπε να προσαρμοστούν σε ελάχιστο χρόνο λόγω αναπόφευκτων μικρών τεχνικών προβλημάτων.
Αυτό το καλλιτεχνικό πείραμα και το πείραμα μιας νέας μορφής συνεργασίας πώς θα θέλατε να συνεχιστεί από εδώ και πέρα;
Βιργινία Διακάκη (Κείμενο): Σίγουρα ναι. Καταρχάς αισθάνομαι πως στην κατεύθυνση που κινηθήκαμε υπάρχει απεριόριστος χώρος για πειραματισμό τόσο στη φόρμα του κειμένου όσο και στους υπολοίπους τομείς, και θα ήθελα να συνεχίσουμε να ανακαλύπτουμε μορφές συνύπαρξης των διάφορων μέσων. Πιστεύω επίσης οτι η Χριστίνα, Ο Δημήτρης και ο Αλέξης είναι ιδανικοί συνοδοιπόροι και εύχομαι στο μέλλον να φτιάξουμε μαζί και άλλους παράξενους κόσμους.
Χριστίνα Θανάσουλα (Εγκατάσταση – Φωτισμοί): Θα ήθελα σίγουρα να συνεχιστεί. Αυτή η πρώτη συνεργασία ήταν ένα workshop και για εμάς τους ίδιους. Είδαμε τι λειτούργησε και τι όχι, διαπιστώσαμε δικά μας λάθη, παραλείψεις, κάναμε ένα πολύ σκληρό feedback όλοι προς όλους… Μάθαμε και εμείς. Σίγουρα «μας άνοιξε η όρεξη» για τέτοιου είδους project και μας ήρθαν καινούριες ιδέες.
“Το σπίτι” παρουσιάζεται
Δευτέρα έως Κυριακή έως τις 30 Απριλίου
στο υπόγειο πάρκινγκ του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης
Περισσότερες πληροφορίες… κλικ εδώ
