«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα φτωχό παιδάκι που δεν είχε ούτε πατέρα ούτε μητέρα, όλα ήταν πεθαμένα. […] Και τριγυρνούσε κι έψαχνε νύχτα μέρα». Κι αυτό κάνει μέχρι και σήμερα. Στη σκηνή του θεάτρου Ροές ο Βόυτσεκ τρέχει, τρέχει γύρω από την ουρά του, ψάχνει, σταματά και πάλι φεύγει, τρέχει. Την ίδια στιγμή η άρχουσα τάξη και η αποκτηνωμένη κοινωνία, καθισμένη άνετα στον θρόνο της, περιφρονεί, περιθωριοποιεί, περιγελά.
Ο Μπύχνερ γνώρισε, λένε, μέσα από ιατρική βιβλιογραφία το πραγματικό περιστατικό του κουρέα Βόυτσεκ που αποκεφαλίστηκε κατηγορούμενος για το φόνο της ερωμένης του. Εμπνευσμένος από αυτό, καθώς απ’ ότι φαίνεται και από τον επιστημονικό τόπο της πηγής, περιγράφει στο ομώνυμο θεατρικό του έργο όχι τόσο το γεγονός όσο την αιτία. Την αρχή απ’ όπου ξεκίνησαν όλα, τον αυτοαποξενωμένο και απογυμνωμένο αντιήρωα που οδηγείται από την κοινωνική αδιαφορία και από διάφορα ιατρικά πειράματα σε μια σκοτεινή παραφροσύνη με διαστρεβλωμένες ηθικές. Η γλώσσα του έργου, όπως τη συναντάμε μέσα από τη μετάφραση της Κοραλίας Σωτηριάδου, φαίνεται ποιητικά απλοϊκή, αποσπασματική και περιεκτική. Με έναν ιδιαίτερο τρόπο, ακόμα κι αν δεν μπορεί κανείς να ακολουθήσει όλη την πορεία του λόγου, κατανοεί και ίσως ταυτίζεται με τις ατομικές και κοινωνικές συμπεριφορές που σχολιάζονται.
Η ομάδα μοιάζει να έχει αγκαλιάσει το έργο, να το έχει κατανοήσει εις βάθος και το αποδίδει συλλογικά με ιδιοτυπία. Φέρνοντας στην επιφάνεια τα χιουμοριστικά του στοιχεία, σε συνδυασμό με την τραγικότητα της θεματικής, δημιουργείται μια τραγελαφική κι ανατριχιαστική αντίθεση που οδηγεί τον θεατή ίσως σε μια ανοίκεια κατάσταση – του τύπου να κλάψω ή να γελάσω. Η σκηνοθετική ευρηματικότητα της Ελένης Παργινού ξεκινάει από την εύστοχα επιλεγμένη εκφορά λόγου που επαναλαμβάνει γενναία τον εαυτό της πολλαπλώς ή που αποδίδεται σε περιεκτικά κινησιολογικά σχήματα. Αλλά σίγουρα δεν σταματάει εκεί, συνέχεια έχει ο τρόπος που έχει περιγράψει και χρησιμοποιήσει τα λιτά, σχεδόν ανύπαρκτα – με την καλή έννοια, του less is more – σκηνικά και κοστούμια της Μαρία Τερέζα Ντε Ροζάριο που, εντασσόμενα πλήρως στη σκηνή, δίνουν χώρο στα σώματα να δράσουν. Ένας πάγκος, ένα δάπεδο που ορίζει και ορίζεται από τον «πολυμήχανο» φωτισμό του Περικλή Μαθιέλη, και τρία συμμετρικά πανέλα στο φόντο, όπου προβάλλει η πολυφορεμένη κατά τ’ άλλα επιτόπια χρήση της κάμερας, κατασκευάζουν τόπους. Είναι εν δυνάμει ο δρόμος, είναι η πλατεία, η αυλή, ένα δωμάτιο ή μια ταβέρνα, είναι επίσης και ο εσωτερικός τόπος του πρωταγωνιστή που παλεύει και αγωνιά.
Οι δουλεμένοι ερμηνευτές ακολουθούν και ενισχύουν με σαγήνη και ευγένεια τις σκηνοθετικές οδηγίες. Ανεπιτήδευτα και σχεδόν αυθόρμητα συγχρονισμένοι μεταξύ τους σε λόγο και κίνηση, με εναλλασσόμενους ρόλους και ντυμένοι μέσα στη γκρι «στολή», εισάγουν εξαιρετικά καλά τον θεατή στη μηχανιστική κίνηση της κοινωνίας που περιγράφεται. Ο αντί-ήρωας από την άλλη, ντυμένος στα λευκά, με σπασμωδική, γρήγορη κίνηση και λόγο αποσπασματικό, με γλαφυρότητα και ειλικρίνεια τρέχει και ξανατρέχει συμπληρώνοντας αντιθετικά την ατμοσφαιρική εικόνα. Παράλληλα, η αφήγηση περιγράφεται και δομείται ηχητικά με τα δυνατά, ζωντανά κι επί σκηνής κρουστά του Αλέξη Γεωργόπουλου, τα οποία ωστόσο ανά στιγμές υπερκαλύπτουν μάλλον αθέλητα τον λόγο.
Συνοπτικά πρόκειται για μια γνήσια και ουσιαστική παράσταση που ξετυλίγει με μια ίσως πιο αισιόδοξη ποιότητα το μεγαλείο που εμπεριέχεται στο έργο του Μπύχνερ, χωρίς επ’ ουδενί να ανταγωνίζεται σκηνικά το κείμενο. Αντιθέτως, με σύγχρονο και λιτό τρόπο απλά το περιγράφει, με γλυκύτητα απλά το απαγγέλει ανά στιγμές σαν να υποθάλπει τον κουρασμένο Βόυτσεκ από τον δυστοπισμό και να του λέει ότι όλα θα πάνε καλά. Κι εκεί θα βρίσκεται τον Ιανουάριο για λίγο και πάλι ολομόναχος θα τρέχει.
Πληροφορίες:
ΒΟΥΤΣΕΚ
του G. Büchner
Σκηνοθεσία: Ελένη Παργινού
Στο Θέατρο Ροές
Δευτέρα και Τρίτη έως 28 Ιανουαρίου 2020
